Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Reaksiya tezligiga ta’sir etuvchi omillar. Kimyoviy reaksiyaning tezligi moddalarning tabiatiga, ularning konsentratsiyasiga, haroratga, bosimga katalizatorga bog‘liq.

Reaksiya tezligiga konsentratsiyaning ta’sir etishiga sabab shuki, moddalar orasida o‘zaro ta’sir hosil bo‘lishi uchun reaksiyaga kirishayotgan moddalarning zarrachalari bir-biri bilan to‘qnashadi. Lekin to‘qnashishlarning hammasi ham kimyoviy reaksiyaga olib kelavermaydi, barcha to‘qnashishlarning oz qismigina reaksiyaga olib keladi.

Reaksiya tezligining reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasiga bog‘liqligini o‘rganish massalar ta’siri qonunining kashf etilishiga sabab bo‘ldi. Bu qonunni 1867 yilda Norvegiya olimlari Guldberg va Vaage kashf etgan va quyidagicha ta’rif bergan. Kimyoviy reaksiya tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyalari ko‘paytmasiga to‘g‘ri proporsionaldir. Reaksiyaning kinetik tenglamasi ifodasi:

V  -reaksiya tezligi; [А]  va [B]  - reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasi; а va b reaksiya tenglamasidagi stexeometrik koyeffitsiyentlar; k- proporsionallik koeffitsiyentlari bo‘lib, tezlik konstantasi deb ataladi, reaksiyaga kirishuvchi moddalar tabiatiga, haroratga va katalizatorga bog‘liq bo‘lgan kattalikdir.