Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Atomlarning elektron qavatlarini tuzilishi. Atomdagi elektronlarning holati ana shu 4 tala kvant son bilan tavsflanadi. Volfgang Pauli (1925- y.) prinsipiga ko‘ra to‘rttala kvant soni bir xil bo‘lgan ikkita elektron bo‘lishi mumkin emas.

Kvant sonlar atomdagi elektronlarning holatini ya’ni spini, energiyasi, fazodagi elektron bulutning hajmi va shakli hamda yadro atrofida bo‘lish ehtimolligini ko‘rsatadi.

Atomning bir kvant holatdan ikkinchisiga o‘tishida kvant son o‘zgarib, elektron bulut o‘z tuzilishini o‘zgartiradi. Bunda atom energiya kvantlarini yutadi yoki chiqaradi.

Masalan, birinchi energetik pog‘onadagi vodorod atomida mavjud elektronlarning kvant sonlarini topamiz. Birinchi pog‘onada eng ko‘pi bilan 2 ta elektron bo‘lishi mumkin. Bu holat uchun bosh kvant son n = 1, l =0, m = 0 va spin kvant soni s = +1/2 ga teng. Shuning uchun ham vodorod atomi elektron formulasi 1s¹.

Geliy atomi uchun yadro atrofida ikkita elektron aylanadi. n=1, l=0,m=0 elektronlardan biri uchun spin kvant soni +1|2 ga va ikkinchisi uchun -1|2 ga teng. Geliyning elektron formulasi 1s².

Ikkinchi davr elementlari uchun bosh kvant son qiymati 2 ga teng. Bu davrda elementlar litiydan boshlanib neongacha davom etadi. Litiy uchun elektron formula 1s22s1. Bu elementdagi tashqi qavatdagi elektron uchun n=2, l=0, m=0, s=+1/2 ga teng.

Berilliyning elektron formulasi 1s²2s². Bor p-elementlar qatoriga kirgani uchun uning elektron formulasi 1s²2s²2p¹. Tashqi qavatdagi p-yelektron uchun n=2, l=1, m= 0, s= +1/2 ga teng. Uglerodning elektron formulasi 1s²2s²2p². Uglerodning p- pog‘onachasidagi elektronlar 2 ta:

Bu elektronlar uchun n=2,2; l=1,1; m=0 ,-1, va s= +1/2,+1/2.