Qarshi davlat universiteti fizika matematikafakulteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS

TA’LIM VAZIRLIGI

<sub>QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI

FIZIKA – MATEMATIKAFAKULTETI

FIZIKA YO’NALISHI 3-KURS 018-45- GURUH

TALABASI BAYLIYEVA SHAXLONING

ATOM YADROSI VA ELEMENTAR ZARRALAR FANIDAN

“BORNING ORALIQ YADRO MEXANIZMINI O’RGANISH”

MAVZUSIDAGI</sub>

Bajardi: Bayliyeva Sh.

Qabul qildi:

Qarshi 2021.

REJA

I.Kirish

1) Yadro tuzilishi

2) Bor postulatlari

3) Borning oraliq yadro mexanizmi

Xulosa

Foydalanilgan Adabiyotlar.

Kirish

Kurs ishi mavzusining dolzarbligi:

Kurs ishining maqsadi:

Kurs ishining vazifalari:

Atom yadrosi ikki xil elementar zarralar - proton va neytronlardan iboratdir.

Protonning massasi (m_p) taxminan neytronning massasi (m_n)ga teng, elektron massasi (m_e)dan ̴2000 marta kkata

m_p = 1836,15m_e = 1,67265·10 ^-24 g.

m_n = 1838¸68 m_e = 1, 67495·10^-24g.

Proton musbat zaryadli, zaryad miqdori elektron zaryadiga teng, ishorasi

qarama-qarshi. Neytron - zaryadsiz neytral zarra. Proton va neytronlar xususiy momentga, spinga ega (s = 1/2) bolgan Fermi-Dirak statistikasiga bo‘ysunuvchi fermionlardir.

Atom fizikasidan ma’lumki, zaryadli, massali elektron mexanik

momentga ega bolishi bilan bir vaqtda magnit momentga ham ega bolishi

kerak. Protonning zaryadi, spini elektron zaryadi va spiniga teng, massasi esa

katta bolgani uchun magnit momenti Bor magnetonidan kichik bolishi kerak:



proton magnit momenti qiymat jihatdan yadro magnetoniga teng bolishi

kerak:

Lekin protonning magnit momenti kutilgan qiymatdan - 1 om dan katta

boMib 2 ,7 9 / / ^ ekanligini ko‘rsatadi.

Neytron ham neytral zarra boMishiga qaramasdan magnit momentga ega

ekan. Neytronning magnit momenti / / n = -1,91 // Magnit momentining

ishorasi manfiyligi spin yo‘nalishiga qarama-qarshi yo‘nalishda ekanligini

bildiradi.

Proton va neytronlar magnit momentlarining boshqacha boMishligi bu

zarralarning murakkab tuzilishga ega ekanligini ko‘rsatadi.

Proton va neytronlar magnit momentlarini proton va neytronlar

markazlarida yalong‘och proton (neytron) va atrofida mezon buluti bor,

ular bir-birlariga uzviy almashinib turadi deyilsa tushunarli boMadi. Masalan,

protonning magnit momentini tushuntirish uchun markazida yalong‘och

neytron n0, atrofida n +-mezon holatida t vaqt tursa, (1-/) vaqtda markazida

yalong‘och proton p№ atrofida n °-mezon holatida (1.1 -rasm) bo‘ lsin, u holda

o‘rtacha magnit momenti

/7 Р + ^ )< + ( и Ро + Ряо ) ( \ - t ) = t* 'J+M Pe-H P9f =

— ( 6 ,6 f j yam + Myam ~ Myam)^ ^ № yam П 1 П

71°

t 1-t

1.1-rasm.

Bundayalang‘och proton p0ning magnit momenti