va tо‗qnashuvlar soniga bо‗lamiz. Qisqa qilib aytganda, barcha tо‗qnashuvlar
bо‗yicha о‗rtachasini olamiz. Agar butun sistemaning holati barqarorlashgan, ya‘ni
issiqlik almashinish makroskopik protsessi tugagan bо‗lsa, u holda porshenning
16
о‗rtacha tezligi nolga teng bо‗ladi. Porshen muvozanat vaziyati atrofida tebranadi,
uning tezligi teng extimollik bilan musbat va manfiy qiymatlar qabul qiladi.
Shuning uchun u
lx
kо‗paytmaning о‗rtachasini olish natijasida nol kelib chiqadi,
molekulaning tо‗qnashuvdan keyingi о‗rtacha kinetik energiyasi uchun quyidagi
ifodani yozish mumkin:
2
2
2
2
' 2
1
1
1
1
1
2
1
4
.
2
2
x
x
M
u
M
m
m
m
M
m
Molekulaning porshendan qaytishi natijasida о‗rtacha kinetik energiyasi
о‗zgarmasa, gazlar orasida issiqlik almashinishi bо‗lmaydi. Shuning uchun
barqarorlashgan holatda yozilgan ifoda molekulaning zarbagacha bо‗lgan о‗rtacha
kinetik energiyasiga teng bо‗lishi kerak. Bu quyidagini beradi:
2
2
2
2
2
1
1
1
2
1
4
.
x
x
M
u
M
m
M
m
Bundan elementar о‗zgartirishlardan keyin quyidagini topamiz:
2
2
1
1
.
2
2
x
m
M
u
( 1 . 2 )
Bu mulohazalar ikkinchi gazga ham qо‗llanishi mumkinligi ravshan.
Binobarin,
2
2
2
2
.
2
2
x
m
M
u
(1.3)
va shuning uchun
2
2
1
1
2
2
1
1
.
2
2
x
x
m
m
(1.4)
Gaz molekulalari issiqlik harakatining xaotikligi tufayli unda harakatning
hech qanday tanlangan yо‗nalishlari yо‗q — barcha yо‗nalishlar teng ehtimollidir.
Shuning uchun
2
2
2
,
x
y
z
binobarin,
17
2
2
1
1
2
2
1
1
.
2
2
m
m
(1.5)
Biz issiqlik muvozanati holatida gazning barcha molekulalarining о‗rtacha
kinetik energiyasi birday bо‗lishini isbot qildik.
Gaz molekulasining ilgarilanma harakatining о‗rtacha kinetik energiyasi ε
ilg
shunday qilib, temperaturaning asosiy xossasiga ega ekan — issiqlik muvozanati
holatida u issiqlik kontaktida bо‗lgan gazlarning barcha molekulalari uchun
birday,shuningdek, gaz aralashmasining turli molekulalari uchun ham birday ekan.
U molekulaning massasiga va ichki strukturasiga bog‗liq emas. Shuning uchun ε
ilg
ni yoki uning har qanday monoton funksiyasini gaz temperaturasining, shuningdek,
uning bilan issiqlik kontaktida bо‗lgan jism temperaturasining о‗lchovi deb qarash
mumkin. Temperatura о‗lchovi uchun
Θ=
2
/
3
ε
ilg
(1.6)
kattalikni olish qulaydir. Bunday tanlashning afzalligi shundaki, bu holda
formula
PV =
2
/
3
ε
ilg
= N Θ
(1.7)
kо‗rinishga keladi, о‗z navbatida bu xuddi Klayperon tenglamasi PV = RT ni
eslatadi.
Temperaturaning molekulyar kinetik tushuntirishdan Avogadro qonunini
chiqarish mumkin. 1 va 2 ideal gazlarni olamiz. Agar P
1
= P
2
, V
1
=V
2
, θ
1
= θ
2
bо‗lsa, u holda bu tenglamalardan N
1
= N
2
bо‗ladi. Bosimi va temperaturasi birday
bо‗lgan ideal gazlarning bir xil hajmlarida birday molekulalar soni, bо‗ladi. Bu
Avogadro qonunidir.(1.6) formula bilan. aniqlanadigan θ kattalik energetik yoki
Do'stlaringiz bilan baham: