Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti fizika kafedrasi


I BOB. Suyuqliklarda yorug‘lik sochilishining fizik asoslari



Download 1,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/32
Sana23.01.2022
Hajmi1,1 Mb.
#401801
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   32
I BOB. Suyuqliklarda yorug‘lik sochilishining fizik asoslari 

1.1.Suyuqliklarda yorug‘likning sochilishi.  

A.Eynshteyn nazariyasi 

 

 

 



Elektronlarning majburiy tebranishlari tufayli paydo  bо‘ladigan ikkilamchi 

tо‘lqinlar yorug‘lik tо‘lqini olib kelayotgan energiyaning bir qismini chetga sochib 

yuboradi. Boshqacha qilib aytganda, moddada yorug‘lik tarqalayotganda yorug‘lik 

tо‘lqinining  о‘zgaruvchi  maydoni  ta’siri  ostida  tebrana  oladigan  elektronlar 

bо‘lishi  yetarlidir,  bunday  elektronlar  esa  har  qanday  moddiy  muhitda    yetarli 

miqdorda   bor.   Biroq shuni  esda  tutish  kerakki,   bu  ikkilamchi  tо‘lqinlar  о‘zaro 

kogerent  bо‘ladi  va  demak  chetga  sochib  yuborilgan  yorug‘likning  intensivligini 

hisob qilishda  ularning  о‘zaro  interferensiyasini  e’tiborga  olish  kerak. 

 

Haqiqatdan  ham,    agar  muhit  optik  jihatdan  bir  jinsli  bо‘lsa,  ya’ni  uning 



sindirish  kо‘rsatkichini  nuqtadan  nuqtaga  о‘tilganda    о‘zgarmasa,  u  holda  bir  xil 

hajmlarda  yorug‘lik  tо‘lqini  bir  xil  elektr  momentlari  induksiyalaydi,  bu 

momentlarning vaqt о‘tishi bilan о‘zgarishi oqibatida bir xil amplitudali ikkilamchi 

kogerent tо‘lqinlar chiqadi [4,5]. 

 

Yassi monoxromatik tо‘lqinning bir jinsli muhitda tarqalish holi 1.1-rasmda 



kо‘rsatilgan. 

tо‘lqin frontida chiziqli о‘lchamlari tushayotgan yorug‘likning   

tо‘lqin uzunligiga nisbatan juda kichik bо‘lgan 

 hajm  ajratamiz, biroq bu hajm 

ichida molekulalar ancha kо‘p bо‘lib, muhitni yaxlit muhit  deb hisoblash mumkin. 

  burchak  bilan  xarakterlanadigan  yо‘nalishda 

  hajm  ma’lum  amplitudada  va 

fazali    ikkilamchi  tо‘lqin  chiqaradi. 

  tо‘lqin  frontida  hamisha  boshqa  bir 

 

hajm ajratish mumkinki, u ham о‘sha yо‘nalishda shunday amplitudali ikkilamchi 



tо‘lqin  chiqaradi,  biroq  u  tо‘lqin  yо‘l  farqi  tufayli  kuzatish  nuqtasiga 

  dan 


chiqqan tо‘lqin fazasiga qarama-qarshi fazali bо‘lib keladi. 

 

,



ÀÀ

*



1

V

*



1

V

,

AA

*

2

V



*

1

V




 

1.1-rasm. Yorug‘likni muhitda tarqalishi   



 

 Ajratilgan  hajmlar orasidagi   masofa 

 

 

 



 

 

 



                                     (1.1) 

bо‘lishi 1.1-rasmdan kо‘rinib turibdi.  Agar muhit  mutlaqo bir jinsli bо‘lsa, tо‘lqin 

frontida  bir-biridan  masofada  joylashgan  tengdosh  hajmlarning  ixtiyoriy  ikkitasi 

chiqarayotgan ikkilamchi tо‘lqinlar bir-birini sо‘ndiradi. 

 

Bir jinsli muhitda yorug‘lik  sochilmay faqat dastlabki yо‘nalishda tarqaladi 



degan da’voni yuqoridagi fikr tasdiqlaydi. 

 burchakdan boshqa har  qanday   

burchakka  oid  yо‘nalishlarda  ikkilamchi  tо‘lqinlar  bir-birini  butunlay  sо‘ndiradi, 

chunki  tushuvchi  tо‘lqinning 

  yо‘nalishda  tarqalishida  ham    ikkilamchi 

tо‘lqinlar sinfazali qо‘shilib, о‘tuvchi tо‘lqin hosil qiladi. 

 

Shunday  qilib,    muhitning  bir  jinsli  va  ikkilamchi    tо‘lqinlarning  kogerent 



bо‘lishi  yorug‘lik  sochilmasligining    zaruriy  va  yetarli  shartidir.  Haqiqatda    esa 

ideal  bir    jinsli    muhitlar    bо‘lmaydi.    Real    muhitlarda    turli    sababdan    paydo  




Download 1,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish