Qарши-2007 Taqrizchilar: I f. n dots. Sh. Karimov

8.3. Raxbarning ish uslubi va uni boshkarishdagi roli.

Raxbarning ish uslubi – bu boshkaruv jarayonida u yoki bu masalani xal kilishda uning o’ziga xos yondashishidir. Raxbar karor kabul kilganda, uning bajarilishini tashkil etganda va ko’l ostidagi kishilar ishini nazorat kilganda u o’z vazifalariga muvofik ish ko’radi.

Raxbarlik uslubi, belgisi va bo’ysunuvchilarga nisbatan munosabatiga karab, barcha raxbarlarni kuyidagi uch turga ajratish mumkin (8-jadval).

8- jadval.

Raxbarlik uslubiga karab raxbarlarning turlarga ajratilishи

№	Raxbarlik turlari	Izox
1	2	3
1.	Avtokratik raxbarlik	*Bunday turdagi raxbar: buyruk chikarish, karor kabul kilish, xodimlarga jazo berish yoki ragbatlantirishda jamoa fikrini xisobga olmaydi; o’zini jamoadan uzok tutadi, jamoa a‘zolarini bevosita mulokotda bo’lishini chegaralab ko’yadi; o’zining noo’rin xarakatlarining tankid kilinishiga chiday olmaydi; o’°ziga bo’ysunuvchilarning xarakatlarini keskin ravishda tankid kilishni yaxshi ko’radi; muttasil buyruk berishga, xammani o’z istaklariga so’zsiz bo’ysundirishga intiladi; ko’p gapirishni yoktirmaydi, lekin bo’ysunuvchilari bilan muomalada bo’lganda uning raxbarlik gururi balandligi, o’zini katta tutishi sezilib turadi;
		o’зига бo’йсунувчилар олдида ковоги солинган кайфиятда bo’ladi. Xullas, avtokratik raxbar o’ziga bino ko’ygan, dimogdor, o’z kobiliyati va imkoniyatlariga ortikcha ishonadigan, xukmini o’tkazishga intiladigan kishilardan yetishib chikadi. Bunday raxbar nazoratdan chetda kolsa, o’sha yerda dagallik, takabburlik, tazyik o’tkazish, majbur kilish kabi o’ta salbiy xolatlar avj oladi. Birok avtokratik boshkaruv usulini xar jixatdan yomon deb bo’lmaydi. Ba‘zi bir xollarda bo’ysunuvchilarning madaniy darajasi, axloki pastligi sababli avtokratik uslubni tanlab olish xam ish berib kolishi mumkin.
2.	Liberal raxbar	*Bunday turdagi raxbar: irodasiz, tashabbussiz bo’ladi; o’z zimmasiga mas‘uliyat olishni yoktirmaydi; ishni o’z xoliga tashlab ko’yadi; idoraga nisbatan katiy bo’lishdan xayikadi; o’zini xaddan tashkari extiyot kiladi; biron xodim bilan xam alokani buzishni istamaydi; talabchan emas, sust nazorat kiladi; suiiste‘mollarga bevosita yo’l ko’ymasa xam o’zini bilmaslikka soladi. Bunday raxbar tashkaridan ko’rsatiladigan ta‘sirga moyilligi bilan ko’zga tashlanib turadi.
3.	Demokratik raxbar	*Bunday turdagi raxbar: boshkarish funktsiyalarini jamoa fikri bilan xisoblashib amalga oshiradi; ishlab chikarishni boshkarishga xodimlarni jalb kiladi, ularning bildirgan fikriga, ular bilan maslaxatlashadi, ijobiy tomonlarini inobatga oladi; barcha bilan barobar va samimiy munosabatda bo’ladi, ustunligini bildirmaydi; buyruk berish yo’li bilan emas, balki ishontirish uslubida ish tutadi; bo’ysunuvchilarning shaxsiy tashabbusini, ijodiy faoliyatini rivojlantiradi va jamoada o’rtoklik va ishchan muxitni yaratadi.