Qaraqalpaq tili pa’ninen. B. Qurbanbaeva

14-shi’ni’g’i’w.

  Qaraqalpaq  tilinin’  tu’sindirme  so’zliginen 

abadan,  aspaz,                            

bekkem,  mi’qli’,  ku’shli,  kerekli,  joldas,  woylasi’w,  tayarlani’w,  kitap,  ayaq,  bas,  alma,

 

qami’sli’q so’zlerinin’ ma’nilerin  ani’qlap, ko’shirip jazi’n’. 

 

U’lgi:

 Ku’shli - Kelb. Mi’qli’, qari’wli’, halli’. 

Wo’gizin’ ku’shli bolmasa bunsha to’gindi to’giw qayda. (85-bet) 

 

15-shi’ni’g’i’w.

 

Tekstti  ko’shirip  jazi’n’.  Qaysi’  so’zler  uli’wma  qollani’latug’i’n,                           

qaysi’lari’ termin so’zler yekenin ayti’p berin’.  

 

 

KESIRTKELER 

 

Jer ju’zinde kesirtkelerdin’ 3500 tu’ri Rossiyada 75, al bizin’ respublikami’zda 12 tu’ri 

bar. 

Kesirtkeler ma’yek ha’m tiri tuwi’w joli’ menen ko’beyedi. Tiri tuwi’lg’an kesirtkeler 

20  santimertden  aspaydi’.  Kesirtkenin’  bul  tu’ri  suwda  da  jaqsi’  ju’zedi  ha’m  suwli’, 

tog’ayli’ jerlerde jasaydi’. 

---

 

16 

Kesirtkelerdin’ ayaqsi’z, ji’lang’a megzes tu’rleri de bar. Uzi’nli’g’i’ 1,2 metr keletug’i’n 

kesirtkeler  bizin’  jerimizde  da’ryag’a  jaqi’n,  pali’z  yegilgen  ati’zlarda,  bag’larda 

ushi’rasadi’. Wolar ag’ashlarg’a yemin-yerkin wo’rmelep kete beredi. 

Basqa ma’mleketlerde uzi’nli’g’i’ 60 santimetrge jetetug’i’n kesirtkenin’ uwli’ tu’rleri 

de ushi’rasadi’. Wolardi’n’ uwi’ ha’tte, adamlardi’ da wo’ltiriwi mu’mkin. 

 

12-tapsi’rma.

 

Berilgen sorawlarg’a juwap tabi’n’. 

1. Wo’zbekstan Respublikasi’ qashan g’a’rezsizlikke yeristi? 

2. Wo’zbekstan Respublikasi’ qashan BMSh g’a ag’za boldi’? 

3. Wo’zbekstanda qanday qospa ka’rxanalar bar? 

4. Wo’zbekstan jaslari’ qanday maqsetler joli’nda ha’reket yetip ati’r? 

5. Sizler she? 

 

13-tapsi’rma.

 

So’zlikler boyi’nsha sorawlarg’a juwap berin’. 

1. Ha’mmege wortaq so’zler menen terminlerdin’ ayi’rmashi’li’g’i’n ayti’n’. 

2. Qanday so’zler ka’sipke baylani’sli’ so’zler dep ataladi’? 

3. Qanday so’zler dialektlik so’zler dep ataladi’? 

4. Qaraqalpaq tilinin’ leksikasi’na basqa tillerden kirgen so’zlerdi ayti’n’. 

5. Ne ushi’n tildin’ so’zlik qurami’nan geypara so’zler shi’g’i’p, geypara so’zler          

    jan’adan qosi’li’p woti’radi’? 

6. Wo’zlerin’izge tani’s qanday so’zlerdi bilesiz? 

7. So’zlikler ne ushi’n du’ziledi? 

8. Orfografiyali’q so’zlikler ne ushi’n du’ziledi? 

9. Awdarma so’zlikler ne ushi’n kerek? 

10. Tu’sindirme so’zlikler she?