Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Joba

23-tema. Mánili sóz shaqapları. Atlıq
Joba:

1. 
   Atlıqtıń leksika-grammatikalıq túrleri.
   
2. 
   Dara, jámlewshi hám zatlıq atlıqlar.
   
3. 
   Betlik hám betlik emes atlıqlar.
   
4. 
   Atlıqtıń morfologiyalıq kategoriyaları.
   

Tayanısh sózler-atlıq, atlıqtıń leksika-grammatikalıq túrleri, atlıqtıń morfologiyalıq kategoriyaları.
Leksika-semantikalıq belgisi boyınsha zatlıq máni ańlatatuǵın sózler atlıq dep ataladı. Zatlıq máni atlıqtıń san, tartım, seplik hám betlik formaları arqalı da bildiriledi.

Zatlıq máni - keń túsinik. Ol logikalıq túsinik emes, al grammatikalıq túsinik bolıp esaplanadı. Buǵan konkret, zatlardıń (dápter, terek, kóshe), tiri maqluqlardıń, adamlardıń (student, qus, haywan, ernazar), ósimliklerdiń (gúl, jantaq, boyan), zatlardıń (kómir, gaz, aǵash), geografiyalıq orınlardıń (Qońırat, Nókis, Ámiwdárya, Qaraqalpaqstan, Bestóbe) hár qıylı qásiyet hám sapanıń (erlik, jaqsılıq, alawızlıq, shaqqanlıq) háreket hám jaǵdaydıń (urıs, oqıw, ushırasıw), tábiyat qubılıslarınıń (jawın, qar, quyın) hám t.b. atamaları kiredi hám olar kim? yamasa ne? sorawına juwap beredi.

Zat mánisindegi sózler birlik yamasa kóplik sanda qollanıladı, olar tartımlanıw hám sepleniw uqıplılıǵına iye. Atlıqtıń san, tartım hám seplik kategoriyaları onı basqa sóz shaqaplarınan ajıratıp turatuǵın tiykarǵı belgileri bolıp esaplanadı.

Atlıqlar sóz jasalıwda da ózine tán ózgesheliklerge iye. Qaraqalpaq tilindegi -shı//-shi, -shılıq//-shilik affiksleri arqalı tek atlıqlar jasaladı. Sóz shaqaplarınıń ishinde tek atlıqlar ǵana qısqarǵan qospa sóz hám abbreviatura túrinde jasala aladı: BMSh, AQSh, QMU hám t.b.