Qaraqalpaq ádebiyatí

С. Ахметов,  Қ. Камалов  ҳәм  т.б.  Қарақалпақ  әдебияты.  Орта  мектеп-
лердиң XI класы ушын сабақлық. — Нөкис: «Билим», 1997. — Б. 76 — 77.

---

126
turmısı,  ekonomikası  hám  basshı  kadrlardıń  isleri  menen  jaqın-
nan tanısıp shıǵadı.
Abat  Farxadovich  óziniń  kishi  peyilligi,  awıl  adamlarınıń 
hárbiri  menen  álpayım  sıylasıqlı  qarım-qatnas  jasawı  menen  de 
úlken  isenimge  erisedi.  Ol  ayırım  basshı  xızmetkerlerdiń  minez-
qulqındaǵı  unamsız  illetlerdi  saplastırıwǵa,  xızmet  ornın  pay-
dalanıp  tegin  dúnya  toplawshılarǵa,  qosıp  jazıwshılarǵa,  jırıp 
jewshilerge tabanlılıq penen qarsı turadı.
Romannıń  mazmunında  búgingi  kúni  jiyi  aytılıp  atırǵan  jer,  
suw, ekologiyalıq mashqalalarǵa da dıqqat awdarılǵanın kóremiz.
Avtor  «Qırqqız»  dástanınıń  mazmunı  tiykarında  kino  povest 
dóretti.  Ulıwma,  I. Qurbanbaev  40-jıllardıń  ekinshi  yarımınan 
baslap  60  jıl  dawamında  kórkem  dóretiwshilik  miynet  penen 
tınbay shuǵıllanıp keldi. «Júrek hámiri menen» (1959), «Gúl jay-
natıwshıları»  (1961)  toplamları  onı  jurtshılıqqa  talantlı  jurnalist 
etip  tanıstırsa,  «Jollar»  (1961)  qosıqlar  hám  poema  toplamı  me-
nen  bir  qatar  nama  qosıqları  onıń  shayırlıqtan  da  qurı  alaqan 
emes ekenligin kórsetti. 
Degen  menen,  I. Qurbanbaev,  qanday  janrda  dóretiwshilik 
miynet  etpesin,  óziniń  tiykarǵı  janrı-prozaǵa  sadıq  bolıp  qaldı. 
50-jıllardıń  aqırı  menen  60-jıllarda  dóregen  «Bir  awız  sóz»,  «Ti-
riliw»,  «Tanıslar»  povestleri  onı  jurtshılıqqa  jazıwshı  sıpatında 
tán  aldırǵan  shıǵarmalar  boldı.  Onıń  bul  shıǵarmaları  ideyalıq-
kórkemlik  dárejesi  boyınsha  búgingi  kúnde  de  óz  áhmiyetin 
joǵaltqan joq. 
Hárqanday  jazıwshınıń  súyikli  teması  bolatuǵını  sıyaqlı, 
I. Qurbanbaev dóretiwshiliginde awıl teması — eń baslı tema bolıp 
qáliplesken.  Bunı  biz  jazıwshınıń  «Altın  masaq»  (1969)  roman-
dilogiyası menen «Isenim» romanınıń 1 — 2 kitabında sóz etilgen 
mashqalalardan  ayqın  sezemiz.  «Miskin  waqıyaları»  (1985)  po-
vest-gúrrińleri  toplamı  jazıwshınıń  búgingi  zamanlaslarımız 
obrazın  jaratıwda  da  qaraqalpaq  prozasına  salmaqlı  úles  qosqan-
lıǵın dálilleydi. 
Qullası,  jazıwshınıń  búgingi  kúnge  deyin  jigirmadan  aslam 
kórkem  shıǵarmalar  toplamı  jarıq  kórdi.  Onıń  balalar  ádebiya-
tına  baǵıshlanılǵan  ilimiy  miynetleri  bolsa  búgingi  kúnde  orta 
arnawlı hám joqarı oqıw orınları studentleriniń eń jaqın járdem-
shilerine aylanbaqta. 

---

127
I. Qurbanbaev  óziniń  jeke  iskerligi  boyınsha  da  qaraqalpaq 
prozasınıń  rawajlanıwına  salmaqlı  úles  qosqan  jámiyetlik  ǵayrat-
ker.  Sebebi,  ol  «Ámiwdárya»  jurnalına  Bas  redaktor  bolǵan 
jıllarda  (1966 — 1971-jıllarda)  T. Qayıpbergenov,  Q. Sultanov, 
Sh. Seytov, U. Pirjanov sıyaqlı talantlı jazıwshılarımızdıń eń jaqsı 
prozalıq tuwındıları kóplep jarıq kórdi. 
Jazıwshı,  álbette,  bul  tabıslar  menen  sheklenip  qalǵan  joq. 
Ǵárezsizlik  jıllarında  da  jemisli  miynet  etip,  bir  qatar  prozalıq, 
poeziyalıq shıǵarmaların jurtshılıqqa usındı.
Juwmaqlap  aytqanda,  xalıq  jazıwshısı  Ismayıl  Qurbanbaev 
XX  ásir  qaraqalpaq  poeziyası  menen  prozasına,  sonday-aq  áde-
biyattanıw  iliminiń  rawajlanıwına  salmaqlı  úles  qosqan  kóp  qırlı 
talant iyesi bolıp tabıladı.