Qaraqa-2014-128-bet

§ 37. Kiris àg’zàlàrdi’n’ mà’nileri
Kiris àg’zàlàr to’mendegi ma’nilerdi bildiredi:
1. Isenim, bildiriw, tàsti’yi’qlàw mà’nilerin bildiredi:
hàqi’yqàti’ndà, shi’ni’ndà, à’lbette, so’z joq, duri’s
t.b.
Mi’sàli’: 
Hàqi’yqàti’ndà dà
, Wo’mirbek g’àrri’ ko’p qi’yi’n-
shi’li’qti’ bàstàn keshirgen àdàm yedi. 
(W.X.)
Duri’s
, bug’àn
sizler de gu’mànli’si’z. 
(T.Q.)
Yelge, 
so’z joq
, jen’is penen
bàràmi’z. 
(W.X.)
2. Boljàw, gu’màn yetiw, shàmàlàw mà’nisinde keledi:
mu’mkin, bà’lkim, shàmàsi’,‚ itimàl, sirà’
t.b. Mi’sàli’:

---

92
Mu’mkin
, wolàr jerlerin à’lleqàshàn to’gip qoyg’àndi’. 
Shà-
màsi’
, bir jerlerge tàyi’p ketip qulàg’àn bolsà kerek.
(W.X.)
Itimàl,
‚ yendi qàyti’p tà’biyàttà bundày tu’n bolmàytug’i’n
shi’g’àr. 
(Sh.A.)
3. Quwàni’w, wo’kiniw, tàn’làni’w, qi’ynàli’w mà’ni-
lerinde qollàni’làdi’: 
menin’ bàxti’mà, tilekke qàrsi’, bà’re-
kellà, à’tten’, pàh, hàw
t.b. Mi’sàli’: 
Menin’ bàxti’mà
,
bu’gin ku’n de qàtti’ suwi’q boldi’. 
Yàpi’rmày
, ku’nnin’
suwi’g’i’n-ày, àdàmdi’ shi’dàtti’ràr yemes, tulà boyi’mdi’
jàylàp bàràti’r.
(S.A.)
Pày
, wo’zin’iz bir ku’tà’ qàyi’rqom,
ten’i joq àdàmsi’z dàg’i’. 
(T.Q.)
A’tten’
, bul quwàni’sh
uzàqqà sozi’lmàdi’. 
(T.‚Q.)
Hàw
, wol màl yemes, wo’zin’dey
àdàm g’oy. 
(W.X.)
4. Bàyàn yetilgen pikirdin’ kimge tiyisli yekenin,
tà’rtibin bildiredi: 
menin’she, menin’ woyi’mshà, bàyqà-
wi’mshà, woni’n’ àyti’wi’nà qàràg’àndà, birinshiden,‚ yekin-
shiden, bir jàg’i’nàn, yekinshi jàg’i’nàn
t.b. Mi’sàli’:
Menin’-
she
, sizin’ yerligin’izdi àtàp wo’tiw kerek. 
(A.B.) 
Wolàrdi’n’
woyi’nshà
, bul pàxtàlàr hà’mme jàg’i’nàn dà pàrqi’ bàr
boli’p shi’qti’. 
(W.X.)
Ji’lli’ suw qoylàr ushi’n ju’dà’ pày-
dàli’. Bul 
birinshiden
, qoylàrg’à bir jem bergen menen bàrà-
bàr, 
yekinshiden
, ji’lli’ suw ishken qoylàr ish tàslàmàydi’.
(J.S.)
5. So’ylewshinin’ pikirinin’ bàsqà pikir menen bàylàni’s-
li’li’g’i’n, juwmàg’i’n bildiredi: 
solày yetip, so’ytip, sondày-
àq, demek, àqi’ri’,‚ qi’sqàsi’,‚ mi’sàli’
t.b. Mi’sàli’: 
So’ytip
,
àq shàshli’ ànàlàr, keywàni’ hàyàllàr meni gà’hi wo’tmishke,
gà’hi bàxi’t tàn’i’ àtqàn ku’nlerge yertip ketti. 
Aqi’ri’
‚, xàli’q
degen shàyqàlg’àn ten’iz, woni’n’ teren’ jeri de, sàyi’z jeri
de bolàdi’. 
(T.Q.)
Demek
, hà’rbir hu’jdànli’ àdàm miynetti
su’yedi. 
(W.X.)
6. Màqullàw hà’m biykàrlàwdi’ an’latadi’: 
àwà, joq,
qoy, qoyshi’, jàràydi’
t.b. Mi’sàli’: 
Awà,
ànàw biyik tàwg’à
qàràp bàg’dàrlàp àydày ber. 
(T. N.)
Joq
, màg’àn heshkim
àytqàn yemes.
(W.X.)
Qoy
, bul nà’mà’rtlik màg’àn
heshqàndày jàràspàydi’. 
(J. S.)
142-shi’ni’g’i’w
. Woqi’n’. Berilgen gà’plerdegi kiris àg’zàlàrdi’ tàwi’p,
wolàrdi’n’ qàndày so’z àrqàli’ bildirilgenin hà’m mà’nilerin tu’sindirin’.

---

93
1. Duri’s, sen Toqtàsi’nni’n’ bàlàsi’sàn’. 2. Bundày boli’p
ju’rgenin’di, à’lbette, woni’n’ wo’zi de bilmeydi. 3. Shàmàsi’‚,
wol i’ssi’dà boldi’rsà kerek. 4. Mu’mkin, i’ssi’làp bàsi’ àwi’rg’àn
shi’g’àr. 
(Sh.A.)
5. Menin’ bàxti’mà‚, Pechorin Kàvkàz
tàwlàri’ni’n’ buldi’ràp ko’ringen tàslàri’nà qàràp, jol ju’riwge
wonshà àsi’qpày woti’rdi’. 
(M.L.)
6. A’tten’, solày dep àytqàn
menen Jiyengu’ldin’ kewli i’nji’ldi’. 7. Pàh, à’ne bul hàqi’yqàt
is. 
(W.X.)
143-shi’ni’g’i’w
. Ko’shirip jàzi’n’. Kiris àg’zàlàrdi’ tàwi’p, àsti’n si’zi’n’.
Wolàrdi’n’ qàndày so’z shàqàbi’ àrqàli’ bildirilgenin hà’m mà’nilerin àyti’n’.
1. — Mi’sàli’, menin’ à’kemnin’ ko’p yemes,‚ biràq tà
àzi’nàwlàq jeri bolg’àn. 2. — Qà’ne, buni’ kim àyti’p bere àlàdi’?
(W.X.)
3. Menin’ woyi’mshà, bizin’ àtàm hà’rbir àg’àshti’ jàqsi’
ko’redi. 
(Sh.A.)
4. Birinshi gezekte, minnetli wàzi’ypàn’di’
àtqàrg’àni’n’ bolàr‚, yekinshiden, meni shi’n su’ygenin’ bolàdi’.
(T.Q.)
5. Aytpàqshi’, wo’tken jumàdà ustàzi’mi’z benen Xiywàg’à
bàri’p yedik.
144-shi’ni’g’i’w
. 
A’lbette, mu’mkin, menin’ bàxti’mà, menin’she,‚ àytpàqshi’,
demek, birinshiden‚, yekinshiden
so’zlerin gà’p ishinde keltirip yàdi’n’i’zdàn
7 gà’p du’zin’. Wolàrdi’n’ jàzi’li’wdàg’i’ irkilis belgilerine itibàr berin’.