Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

83. Yarim o‘tkazgichlarda elektr toki 
5. Yarim o‘tkazgichlarda elektr toki 
Solishtirma qarshiligi jihatdan o‘tkazgichlar bilan dielektriklar 
orasida joylashgan moddalar 
yarim o‘tkazgichlar
deyiladi. 
ρ
o‘tkazgich
<ρ
yarim o‘tkazgich
<ρ
dielektrik
Yarim o‘tkazgichlarda magnit va issiqlik ta’siri kuzatiladi. 
Kimyoviy ta’sir kuzatilmaydi. 
Yarim o‘tkazgichlarning temperaturasi oshirilsa, (qizdirilsa, 
yoritilsa) qarshiligi kamayadi. O‘tkazuvchanligi ortadi. 
(α
<0) 
K
273
1
-
=
a
Yarim o‘tkazgichlar sof yoki aralashma holda texnikada ishlatiladi. 
Sof yarim o‘tkazgichlar 
Germaniy–Ge, kremniy–Si, selen–Se, titan–Ti, oltingugurt–S, 4 
valentli moddalar bo‘lib, har bir atom 4 tadan qo‘shni atom bilan 
juft (kovalent) bog‘ni hosil qiladi. 
Sof yarim o‘tkazgichlar qizdirilsa yoki yoritilsa, yadro qobig‘ida 
harakatlanayotgan elektronlar o‘z o‘rnini tashlab chiqadi va erkin 
elektronga aylanadi. Uning o‘rnida (+) zaryadlangan kovak hosil 
bo‘ladi. 
Demak: sof yarim o‘tkazgichlarda elektr tokini teng miqdorda erkin 
elektronlar va kovaklar hosil qiladi. 
I
um
=I
kovak
+I
elektron
Sof yarim o‘tkazgichlarning o‘tkazuvchanligi