Qadimgi xitoy

Qadimgi Xitoy tarixi manbalari
Qadimgi Xitoy tarixiga oid juda ko‘p aniq davrlashtirilgan yozma yodgorliklar mavjud. Bu bizgacha kitob holida yetib kelgan tarixiy asarlardir. Yozma manbalar ichida qadimgi Xitoy yilnomalari, eng avvalo, Lu podsholigi davrida tuzilgan er. aw. VIII—V asrlar voqealari yoritilgan «Chun Syu» yilnomasi muhim ahamiyatga ega. «Chun Syu» matni bilan an’anaviy ravishda uning muallifi qadimgi Xitoy faylasufi Konfusiya nomi bog‘lanadi. Yilnomalar bilan yaqin bog‘langan, eng awalo, «Shan-shu» («Shiszin»-qo‘shiqlar kitobi) nomli kitob va boshqa qadimgi Xitoy tarixiy asarlari janridir. Bu asarlarda hukmdorlar va ularning yaqinlarining so‘zlari mavjud. Bizgacha yetib kelgan «Shan-shu» matni qismlarigina haqiqiy deb hisoblash mumkin. Chunki bu manbaning ba’zi boblari keyingi davrlarga oid. Eramizdan awalgi I asrda qadimgi Xitoyda yangi tarixiy asarlar paydo bo‘ldi. Bu asarlar Xitoy tarixnavisligida katta o ‘rin tutadi. Ana shunday asarlardan biri Sima Syanning (er. aw. 105—90-yillar) «Tarixiy yozishmalar»i edi. Bu asar qadimgi Xitoy ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayoti to ‘g‘risida boy ma’lumotlar beradi. Sima Syan tarixiy voqealarni bayon qilishda kishilar faoliyatini bayon qilish usulini tanlaydi. Sima Syanning tarixnavislik usulidan «Xan tarixi» muallifi Gu Garbiy Xan (er.aw. 206-yil) sulolasining tarixini yozishda foydalanadi. Ban Gu Xitoy tarixnavisliginmg yangi «sulolalar tarixi» nomini oigan janr asoschisi bo‘lgan. Xitoy tarixini arxeologik o'rganishda amalga oshirilgan ishlar muhim ahamiyatga ega. Aixeologik qazishmalar natijasida ilk Shan davriga oid . Ermitou shahri, Chansha yaqinida boy qabrlar (er.aw. Ill asr) topilgan.