E.V.Rtveladze Baqtriyadagi bu davrga oid tadqiqotlarni umumlashtirib, ushbu hududlardagi aholi joylashuvining quyidagi o‘nta vohasini ajratadi: Ulanbuloqsoy-Amudaryoning irmog‘i bo‘lgan Ulanbuloqsoy vohasini egallagan bo‘lib, uning hududlarida Kuchuktepa va Dabilqo‘rg‘on joylashgan.
SHerobod-Amudaryoning irmog‘i bo‘lgan SHeroboddaryoning o‘rta oqimida joylashgan. Bronza davrida o‘ng qirg‘oq SHeroboddaryoda manzilgohlar paydo bo‘ladi va keyinchalik chap qirg‘oq hududlari o‘zlashtirilib vohaning chegarasi Angorgacha cho‘ziladi.
Urgul (Bandixon)-Bandixonsoyning o‘rta oqimida joylashgan. Ilgarigi o‘ng qirg‘oqdagi Bandixon I va II inqirozga uchrab, chap qirg‘oqda yangi manzilgoh – G‘ozimullatepa I paydo bo‘ladi.
Halqajar-Surxondaryoning o‘ng irmog‘i Halqajar vohasi hudularini egallaydi. Bronza davrida bu yerdagi irmoqlar havzalari o‘zlashtirilgan bo‘lsa, milloddan avvalgi VII asrdan boshlab daryoning chap qirg‘og‘ida manzilgohlar paydo bo‘ladi. Bu vohadagi eng yirik yodgorlik Qiziltepa ko‘hna shahri hisoblanadi.
Yuqori Surhon-Surxondaryoning o‘rta oqimi havzasida joylashgan bo‘lib bu vohada ham ikkita manzilgoh aniqlangan. Ulardan biri SHerobodsoyning o‘ng qirg‘og‘ida, ikkinchisi esa Dashnobodsoyning o‘rta oqimida joylashagan.
O‘rta Surxon-Surxondaryoning o‘rta oqimi havzasida joylashgan bo‘lib, bu vohadan ham ikkita manzilgoh-Hayitobodtepa va Bandixonsoyning Surxondaryoga quyilishi joyida joylashgan Nomsiztepa aniqlangan.
Amudaryo-Termizdan Boldirgacha bo‘lgan Amudaryoning o‘rta oqimi havzasida joylashagan. Bu vohada Termizning pastki qatlamlari va Kampirtepadagi 0,5 km. g‘arbda joylashgan Nomsiztepa milloddan avvalgi I ming yillik o‘rtalariga oiddir.
Vaxsh – Yavan – Vaxsh va Yavansuv daryolarining o‘rta oqimida joylashagan. Bu vohadan uchta manzilgoh – Tomoshatepa, Boldaytepa va SHo‘rchi yaqinidan Nomsiztepa aniqlangan.
Quyi Kofirnihon – Kofirnihon daryosining quyi oqimlarini egallaydi. Bu vohadan uchta – Qalaimir, Munchoqtepa va Xirmontepa manzilgohlari aniqlangan.
Boytudasht-Panj vohasining yuqori qismidagi Boytudasht mavzesida joylashgan. Bu vohadan unchalik katta bo‘lmagan sakkizta manzilgoh aniqlangan.
Shunday qilib, milloddan avvalgi I ming yilikning o‘rtalariga kelib qadimgi O‘zbekistonning janubida ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar bilan bog‘liq ko‘plab o‘zgarishlar bo‘lib o‘tadi. Yuqoridagi sanab o‘tilgan vohalarning har biri ma’lum hududiy-siyosiy birlashmani tashkil etgan bo‘lib, o‘z nomiga, ma’muriy markazlariga, yirik shaharlariga ega bo‘lgan bo‘lishi mumkin edi. Misol uchun, Surxondaryodagi Qiziltepa ko‘hna shahri atrofida to‘rtburchak shaklda qurilgan qadimgi uy-qo‘rg‘onlari (Qizilcha) 3-4 ta qo‘shni uylardan iborat bo‘lib, alohida joylashgan qishloq jamoasini tashkil etganlar. Har bir katta oila jamoasini ma’lum uy-joy, chorva va yerga egalik qilib, ma’lum darajada iqtisodiy mustaqil bo‘lgan. Qishloq jamoalarining hududiy, iqtisodiy va ijtimoiy birlashuvi, ibtidoiy davrlarga oid urug‘-qabilaviy birlashuvdan tubdan farq qilib, ilk davlatchilik shakllari paydo bo‘lganligidan dalolat beradi.
Milloddan avvalgi VII-VI asrlar Baqtriya jamiyatida hududiy bo‘linish shakllanib, alohining o‘troqlashuv jarayonlari yanada kuchayadi. Ko‘hna shaharlar qishloq xo‘jalik atroflariga ega bo‘lib, qal’alar paydo bo‘ladi, muhim savdo yo‘llari bo‘ylarida tayanch istehkomlar barpo etiladi. Turli binolar bunyod etishda mudofaa inshootlarining ahamiyati yetakchi o‘rin egallaydi.4 Qadimgi Baqtriya dehqonchilik rayonlarining tuzilishi tabiiy-geografik joylashuv va shart-sharoitlarga qarab turlicha bo‘lgan. Manzilgohlarning soni va o‘zlashtirilgan yerlarning umumiy maydoniga qarab madaniy-xo‘jalik vohalar bir nechta guruhlariga bo‘lingan. Vohalarning chegaralari sug‘orma dehqonchilik hududlari va sug‘orish tarmoqlarning chegaralari bilan o‘zviy bog‘liq edi.
Tarixiy tahlil shuni ko‘rsatadiki, davlatchilik jamiyatning ichida, o‘z ichki qonuniyatlari asosida paydo bo‘ladi va rivojlanadi. Shakllana boshlagani 3,5 ming yildan kam emasligi ilmiy jihatdan asoslangan Baqtriya davlatchiligi buning yorqin misolidir. Strabon bergan ma’lumotlarga qaraganda, Antiox Marg‘iyonada o‘z nomiga qurdirgan shahar - Antioxiyani ko‘chmanchilarning tinimsiz hujumidan himoya qilish maqsadida, Murg‘ob vohasi atrofini 250 km devor bilan o‘rab oigan, ammo ko‘chmanchilarning hujumlari bu bilan to‘xtamagan. Ular u yoki bu shahar devorlari ostida yoki ekinzor dalalar hamda voha bog‘larida kutilmaganda paydo bo‘lar va yana tezda ko‘zdan g‘oyib bo‘lar edilar. Ana shunday og‘ir bir vaziyatda Salavka 15 Hindistonga qarshi urush boshlaydi. Bu urush uning mag‘lubiyati bilan yakunlanadi. Natijada, salavkiylarning 0 ‘rta Osiyodagi obro‘siga putur yetadi, ularga qarshi qo‘zg‘olonlar bosh- lanadi. Salavkiylar og‘ir ahvolga tushib qoladilar. Antiox mahalliy aslzodalarga bir qadar yon bosib, og‘ir vaziyatning oldini oladi. U Baqtriyaning sharqiy viloyatlari uchun davlatning o‘z pullarini zarb etishga kirishadi. Antiox nomi bilan Baqtriyada pul zarb etilishi uning mustahkam davlat siyosatini olib borayotganligini ko‘rsatar edi. Miloddan avvalgi 280-yilda Salavka I vafot etadi. Salavkiylar davlatiga Antiox I bosh bo‘ladi. Ana shu davrdan boshlab, sharqiy viloyatlar Antiox I faoliyatidan chetda qoladi. Chunki harbiy viloyatlardagi harbiy vaziyat uning qo‘shin bilan birga bo‘lishini taqozo etar edi.
Bu davrda Baqtriya va Sug‘diyonada aholi dehqonchilik bilan shug‘ullanardi. Shaharlarning o‘sishi hunarmandchilik va suv xo'jaligining taraqqiyotiga ta’sir etgan. 0 ‘rta Osiyoning salavkiylar davlati tarkibida bo‘lishi so‘zsiz suratda Ellin madaniyati ta’sirining o‘lka xalqlari orasida tarqalishiga sabab bo‘lgan omildir.
