Qabulxona bulimi Umumiy xirurgiya bulimi travmatalogiya bulimi operatsiya bloki

Jarrohlik aralashuvining asosiy turlari

Juda ko'p jarrohlik aralashuvlar mavjud. Ularning asosiy turlari quyidagi mezonlarga muvofiq tasniflashda keltirilgan.

Bajarish muddati bo'yich tasniflash.

Bu tasniflash muvofiq shoshilinch, rejali va favqulodda operatsiya turlariga bo'linadi.

a)    Shoshilinch operatsiyalar bir necha soat davomida, darhol tashxisdan so'ng amalga oshirish yoki hatto daqiqa kechikish bevosita bemorning hayotiga tahdid yoki ahvolini ogirlashishiga olib keleshi mumkin.

Shoshilinch operatsiyalar xususiyati to'liq va qisman tekshirishga ba'zan imkon bermaydi bir bemor uchun hayot xavf bor, deb hisoblanadi. Shoshilinch operaciyalardan maqsad ayni paytda bemorning hayotini saqlab qolish va bunda bemorning sogligini to'liq tiklanishi muhim bo'lmagan holatlardir.

Shoshilinch operatsiyalarga ko'rsatma bo'lib har qanday etiologiyali qon ketishi, bo'g'ilish, qorin bo'shlig'ida o'tkir yallig’'lanish (o'tkir appenditsit, o'tkir xoletsistit, o'tkir pankreatit, teshilgan oshqozon yarasi, bo'g'ilib churrasi, o'tkir ichak tutilishi) holatlarida bajariladi. Shoshilinch operatsiyalar uchun ko'rsatma bo'lib yiringli o'choq natijasida toksinemia bilan bog'liq o'tkir infektsiya (xo'ppoz, flegmona, gangrena va boshq.) septik va boshqa asoratlar hisoblanadi.

b)    rejalashtirilgan operatsiyalar davolash natijasida deyarli uning ijrosi vaqt bilan bogliq bo'lmaydi. Bunday operatsiyalardan oldin bemor to'liq ko'rikdan o'tkazilib, eng qulay fonda amalga oshrishda, boshqa organlar va tizimlarda hamroh kasalliklarning remissiya davri yoki tegishli davodan keyin bajariladi.

c)     Shoshilinch kechiktirilga operatsiyalar. Shoshilinch va rejalashtirilgan operatsiyalar o'rtasidagi oraliq holatda muddatli amaliyot hisoblanadi. Ushbu operatsiyalar rejali operatsiyalarga yaqin turadi, chunki bemor etarli ko'rikdan va zarur operatsiya oldidan tayyorgarlikdan o'tadi va bu sohada mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi.

45javob

rejalashtirilgan operatsiyalar davolash natijasida deyarli uning ijrosi vaqt bilan bogliq bo'lmaydi. Bunday operatsiyalardan oldin bemor to'liq ko'rikdan o'tkazilib, eng qulay fonda amalga oshrishda, boshqa organlar va tizimlarda hamroh kasalliklarning remissiya davri yoki tegishli davodan keyin bajariladi.

Bolalarni rejali operatsiyaga tayyorlash ko’p hollarda

xirurgik kasallik turi va bola yoshiga bog’liq bo’ladi.

Operatsiyadan bir kun oldin vrach infeksiya xavfini

kamaytiruvchi muolajalar o’tkazadi: ichki kiyim va yotoq

choyshablarini almashtirib gigiyenik vanna qabul qilish, katta

bolalarda operatsiya maydoni sochlarini olish. Operatsiyadan bir

kun oldin kechqurun va ertalab tozalovchi ho’qna qilinadi.

Asosan ho’qna oraliq va orqa teshikda o’tkaziladigan

operatsiyalarda juda muhim hisoblanadi. Bunday holalatlarda

operatsiyadan oldin to toza suv chiqquncha 2-3 martalab

tozalovchi ho’qna qilinadi. Ertalab bolaga hech nima berilmaydi

va ichirilmaydi.

46javob

Bolalarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlash. Umumiy

qoidalar. Bemorlarni shoshilinch operatsiyaga tayyorlaganda

quyidagilarni inobatga olish kerak. CHo’zilgan har bir soat bola

ahvolini og’irlashtiradi va hayotga xavf soluvchi asoratlar

rivojlanishiga olib keladi. SHu sababli ham operatsiya oldi

tayyorgarligi minimum darajada qisqartiriladi. Qisqa vaqt ichida

operatsiya muvaffaqiyatli o’tishiga kerakli hamma narsa

tayyorlanadi.

Shoshilinch operatsiya o’tkazilishiga olib kelingan

bemorlar oshqozini ko’pincha to’la bo’ladi. Bemorni operatsiya

xonasiga olib kirishdan oldin oshqqozonga zond qo’yiladi va

oshqozon bo’shatiladi. Bu asosan ovqatlangandan keyin kam

vaqt o’tgan bo’lsa juda zarur hisoblanadi. Ushbu qoidani buzish

operatsiya stolida bemorni ovqat massaliri bilan aspiratsiya

bo’lishiga va xavfli asoratlarni yuzaga kelishiga olib keladi. Ko’pincha bolalarda shoshilinch operatsiya yiringli

xirurgik infeksiya (appenditsit, peritonit, osteomiyelit, destruktiv

pnevmoniya va h.o), har xil turdagi ichak tutilishlari (tug’ma,

chandiqli, invaginatsiya), travmatik shikastlanishlar (bosh miya

shikastlanishi, qorin bo’shlig’i yopiq jarohati), qon ketish

sababli o’tkaziladi

47javob

Og’ir ahvolda kelgan bemorga operatsiya oldi tayyorgarligi

qabul bo’limidan boshlanadi. Bunda quyidagi tekshiruvlar

amalga oshiriladi: tana harorati, pul’s, arterial qon bosimini

o’lchash, qon guruhi, rezus-faktor, gemoglobin, gematokritni

aniqlash. Qon ketish, ichak tutilishi, travmatik shikastlanishlarda

shoshilinch operatsiyaga kam vaqt qolgan bo’lsa maxsus

tekshiruvlar o’tkazmasdan Ringer, glyukoza, plazma preparatlari

v\i yuboriladi. Bu dezintoksikatsiya va buzilgan gidroion

holatini tiklashga yordam beradi.

Klinikaga tashqi qon ketish bilan tushgan bemorlar alohida

ahamiyatga ega. Qabul bo’limidayoq qon ketishini to’xtatishga

qaratilgan muolajalar o’tkazilishi lozim (jgut yoki steril bosib

turuvchi bog’lam qo’yish). SHu yerda qon bosim o’lchanadi,

gemoglobin, gemotokrit aniqlanadi, ko’p qon yo’qotishda tezda

qon o’rnini bosuvchi preparatlar quyiladi. Bolani tezda

operatsiya xonasiga olib kiriladi.

Ichki qon ketishda, bemor qon aralash qusgan paytda

oshqozon sohaga va ko’krak qafasiga muzli xalta qo’yiladi.

SHundan keyingina bemor endoskopik tekshiruvga

tayyorlanadi.

48javob

Og’ir ahvolda kelgan bemorga operatsiya oldi tayyorgarligi

qabul bo’limidan boshlanadi. Bunda quyidagi tekshiruvlar

amalga oshiriladi: tana harorati, pul’s, arterial qon bosimini

o’lchash, qon guruhi, rezus-faktor, gemoglobin, gematokritni

aniqlash. Qon ketish, ichak tutilishi, travmatik shikastlanishlarda

shoshilinch operatsiyaga kam vaqt qolgan bo’lsa maxsus

tekshiruvlar o’tkazmasdan Ringer, glyukoza, plazma preparatlari

v\i yuboriladi. Bu dezintoksikatsiya va buzilgan gidroion

holatini tiklashga yordam beradi.

Klinikaga tashqi qon ketish bilan tushgan bemorlar alohida

ahamiyatga ega. Qabul bo’limidayoq qon ketishini to’xtatishga

qaratilgan muolajalar o’tkazilishi lozim (jgut yoki steril bosib

turuvchi bog’lam qo’yish). SHu yerda qon bosim o’lchanadi,

gemoglobin, gemotokrit aniqlanadi, ko’p qon yo’qotishda tezda

qon o’rnini bosuvchi preparatlar quyiladi. Bolani tezda

operatsiya xonasiga olib kiriladi.

Ichki qon ketishda, bemor qon aralash qusgan paytda

oshqozon sohaga va ko’krak qafasiga muzli xalta qo’yiladi.

SHundan keyingina bemor endoskopik tekshiruvga

tayyorlanadi. muolajalari buyuriladi: ratsional va to’g’ri ovqatlantirish, qon

va boshqa oziqlantiruvchi suyuqliklar, vitamin, aminokislota

quyish, davolovchi fizkul’tura va h.o. Tayyorlov ba’zan bir

necha haftagacha cho’zilishi mumkin. Tayyorlov bosqichini

samaradorligi bemor umumiy ahvolini, qon ko’rsatkichlarini

yaxshilanishi, tana vaznini ortishi bilan baholanadi. SHuning

uchun ham buyurilgan muolajalarni o’z vaqtida va to’g’ri

bajarilishini ta’minlash, davriy bemor tana vaznini o’lchash

zarur hisoblanadi. Ba’zi bemorlar bo’limga kasallik xarakteriga

bog’liq holda yoki organizmdagi ikkilamchi o’zgarishlar

natijasida o’rta og’ir yoki og’ir ahvolda yotqiziladi. Ikkilamchi

o’zgarishlar surunkali ochlik, intoksikatsiya, qaytalanuvchi qon

ketishlar va boshqa sabablarga ko’ra bo’ladi. Tashqaridan bu teri

rangparligi, bola aktivligini pasayishi va h.o. belgilardan

bilinadi. Asosiy kasallikni bartaraf etuvchi operatsiya

muolajasidan oldin individual qaratilgan tayyorgarlik

o’tkaziladi, ya’ni bemor umumiy ahvoli yaxshilanpdi,

ikkilamchi o’zgarishlar korreksiya qilinadi.

Bolani operatsiya psixologik tayyorlash ham katta

ahamiyatga ega. Operatsiya uchun yotqizilgan bemor psixik

holati konservativ davo uchun yotqizilgan bemor psixik

holatidan katta farq qiladi, sababi operatsiya katta fizik va psixik

travma hisoblanadi. Bu davrda hamshira rolini baholash juda

qiyin. SHunday qilib, operatsiya oldi tayyorgarligi bolalarni

xirurgik davolashda katta o’rin tutadi. U bola holatiga va

yoshiga, operatsiya turiga va vaqtiga bohliq bo’ladi. Kichik

operatsiyalardan oldin klinik tekshiruvlar bilan cheklaniladi.

Katta va travmatik operatsiyalardan oldin nafas olishni,

gemodinamikani, suv-tuz almashinuvi balansini va boshqa

xayotiy a’zolar funksiyasini korreksiyalashga qaratilgan

tayyorgarlik o’tkaziladi.

49javob

Оpеratsiyadan kеyingi davr - оpеratsiyadan so’ng

bеmоrni to’liq sоg’ayishi yoki nоgirоnlikka o’tkazishgacha

bo’lgan davr. Оpеratsiyadan kеyingi davrning axamiyati kata

bo’lib, aynan o’sha vaqtda bеmоrga maksimal e’tibоr va

g’amхo’rlik kеrak bo’ladi. Оpеratsiyadan kеyingi davrning

asоsiy maqsadi - оpеratsiyadan kеyingi davrda bеmоrda

kuzatiladigan rеgеnеratsiya va adaptatsiya jarayonlarining

rivоjlanishiga imkоnyat yaratish, shuningdеk yuzaga kеlishi

mumkin bo’lgan asоratlarning оldini оlish, erta aniqlash

xisоblanadi. Оpеratsiyadan kеyingi dastlabki davrda bеmоrlarning

umumiy parvarishi quyidagilarni o’z ichiga оladi:

• Bеmоrning xоlatini kuzatish;

• Rеtsеptlar ro’yхati bo’yicha dоri vоsitalarini qo’llash;

• Yotоq rеjimida bo’lgan bеmоrlarda siydik katеtrlari va

tuvaklarni qo’llash;

• Drеnajning хоlatini nazоrat qilish;

• Siydik katеtrini nazоrat qilish;

• Bеmоrlarni оvqatlantirish;

• Tеrini parvarish qilish, ich kiyim va chоyshablarni o’z

vaqtida almashtirish;

• YOtоq yaralarning оldini оlish (bеmоr xоlatini

o’zgartirish, yotоq yara yuzaga kеladigan sоxalarga kamfоra

spirti bilan tеz- tеz ishlоv bеrish);

• Оpеratsiоn jarоxat xоlatini nazоrati: bintlarni qоn bilan

xaddan tashqari bo’kishi, yara chеtlarining kеngayishi, qоrin

bo’shlig’i a’zоlarining jarоxat bo’shlig’iga chiqib qоlishi

(evеntratsiya), bintlarni yiring bilan, ichak suyuqligi bilan

xaddan tashqari xo’l bo’lishiga yo’l qo’ymaslik;

• Drеnaj ajratmasini nazоrat qilish;

• Оpеratsiyadan kеyingi jarоxatlarning parvarishi:

Asеptik bоg’lam, malxamli bоg’lamlar qo’yish;

• Jarrоxlik amaliyoti turiga qarab, shifokor ko’rsatmasiga

binоan u yoki bu manipulyatsiyani bajarish – kоlоstоmali

bеmоrlarni parvarishlash, bеmоrni aktivlashtirish, zоnddan

оvqatlantirish va bоshqalar

50javob

51javob