Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Qoloqhkning oqibatlan 
.  , 
,
tidan orqada qolishmmg  oqibati yomon
bo‘ldi.  Iqtisodiy  qoloqlik  va  harbiy  nochorlik,  ijtimoiy-siyosiy 
beqarorlik  Markaziy  Osiyoni  o‘z  tasarrufiga  kiritib  olishga  in- 
tilayotgan  davlatlarga  qo‘l  keldi.
Abdulla Qodiriy o‘zining  ,,0 ‘tkan kunlar“  romanida  Yusufbek 
hoji  tilidan  quyidagi  alamli  so‘zlami  bayon  qiladi:
„Maqsadlari  juda  ochiq...  Bittasi  mingboshi  bo‘lmoqchi, 
ikkinchisi  Normuhammadning  o‘miga  o‘tirmoqchi,  ucliinchisi 
yana bir shahami o‘ziga qaram qilmoqclii.  Ittifoqning nima  ekan- 
ligini,  yolg‘iz  o‘z  manfaati,  shaxsiyati  yo‘lida  bir-birini  yeb- 
ichgan  mansabparast,  dunyoparast  va  shuhratparast  muttaham- 
lar  Turkiston  tuprog‘idan  yo‘qolmay  turib,  bizning  odam  bo‘li- 
sliimizga  aqlim  yetmay  qoldi...  Biz  shu  holatda  ketadigan,  bir- 
birimizning  tagimizga  suv  quyadigan bo‘lsak,  yaqindirki,  podsho 
istibdodi  Turkistonimizni  egallar“.
Haqiqatan ham  shunday bo‘ldi.  Xonliklardagi  o‘zaro  nizo va 
urushlar,  parokandalik,  oxir-oqibat,  ulaming  Rossiya  imperiyasi 
tomonidan  istilo  etilishi  uchun  qulay  imkoniyat  yaratdi.