Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Eron  shohi  Ismoil  Safaviy 
t 
, 
.
bilan qonli  to‘qnashuv 
hukmdorkk  qilayotgan  edi.  U  о z  davn
uchun  katta  va  qudratli  qo‘shin  tuza
olgan  edi.  Ismoil  Safaviy  tuzgan  saltanat  tarixda  Safaviylar
davlati  nomi bilan  mashhur.
Shoh  Ismoil  davlati  kattagina  hududlarni  o‘z  ichiga  olardi. 
Bu  davlatning  bir  sarhadi  Xuroson  bilan,  ikkinchi  sarhadi  esa 
Usmonli  turklar  davlati  bilan  tutashgan  edi.
Shoh  Ismoil boshliq  Eron  safaviylarining Xurosonga  tazyiqi 
tobora  kuchayib,  talonchilik  harakatlari  avj  oldi.  Endi  bu  ikki 
hukmdor  o‘rtasida  urush  boMishi  muqarrar  bo‘bb  qoldi.
Nihoyat,  1510-yilda  ikki  hukmdor  qo‘shini  to‘qnashdi.  Marv 
yaqinida  bo‘lgan  jangda  Eron  qo‘shini  g‘alaba  qozondi.  Shay­
boniyxon va uning  safdoshlari jangda  halok bo‘lishdi.
Bu  g‘alaba  tufayb  shoh  Ismoil  butun  Xurosonni  egalladi.
Siz VII sinfda bibb olganingizdek,  Mo­
rn  jarayon ar 
varounnahr va Xorazmda  o‘zbek xalqi
IX — XII asrlarda shakllangan. To‘g‘ri, bu hududlarda yashagan aj- 
dodlarimiz XVI asrgacha hali yoppasiga o‘zbeklar deb atalmaganlar. 
Qadim-qadimdan  tarixiy  turkiy  etnik  guruhlar  nafaqat  bizning 
ona zaminimizda, balki boshqa o‘lkalarda,  shu jumladan,  Dashti 
Qipchoqdaham  uzoq  yillar  davomida yashab  kelganlar. Dashti
12

---

Qipchoqni XIII  asr  boshlarida zabt  etgan  mo‘g‘illar  bu  o‘lkada 
yashovchi  turkiy  qabilalar  tarkibiga  singib  ketganlar  va  o‘z 
milliyligini  yo‘qotganlar.  Shayboniylar  yurtimizni  egallagach  esa 
Dashti Qipchoqdayashovchi turli o‘zbekqabilalari Movarounnahr 
va  Xorazmga  ко‘chib  kela  boshlaganlar.  Bu  hodisa  Vatanimiz 
hududidagi etnik jarayonga ta’sir etmay qolmagan.
Chunonchi,  XVI  asrdan  boshlab  Dashti  Qipchoqda  ham 
yashovchi o‘zbek  qabilalari ko‘chib  kela  boshlagach,  yurtimizda 
o‘zbek  xalqining  tarkibi  kengayib  bordi.  Ikkinchidan,  ko‘chib 
kelgan  turli  o‘zbek  qabilalari  iqtisodiy  va  madaniy  taraqqiyot 
jihatidan  o‘zlaridan  ustun  bo‘lgan  mahalliy  qardoshlari  bilan 
tabiiy  suratda  yaqinlashdilar.  Uchinchidan,  ular  o‘troq  hayotga 
moslashib,  shu  turmush  tarziga  xos  hamma  ijobiy  jihatlarni 
qabul qildilar va bora-bora  Movarounnahr va Xorazmda  awaldan 
yashab  kelayotgan  qardoshlari  tarkibiga  singib  ketganlar.  Faqat 
hukmron qabila  sifatida ulardan mahalliy aholiga  ,,o‘zbek“  degan 
etnik  nom  o‘tgan,  xolos.
Shu tufayli,  XVI  asrdan boshlab  Movarounnahr va Xorazm- 
ning  mahalliy  aholisi  ham  umumiy  nom bilan  o‘zbek  deb  atala 
boshlagan.
Bundan  o‘zbek  xalqi  XVI  asrda  shakllangan,  degan  xulosa 
chiqmasligi lozim.