Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

munosabatlari 
M jx a i| R o m a n o y q ab u |;d a bo<|adi
Podsho Odam biy bilan birgalikda Buxoroga Ivan Xoxlov 
boshchiligida elchilami yuboradi. I. Xoxlovni Imomqulixon qabul 
qiladi, rus podshosi iltimosiga binoan o‘z saroyidagi 23 nafar rus 
asirlarini ozod qiladi. I. Xoxlov 1620— 1622-yillarda Buxoro 
xonligining ichki va tashqi siyosati haqida qimmatli m a’lumotlar 
to ‘playdi. U qimmatli sovg‘alar bilan Moskvaga kuzatiladi. Yozma 
manbalarga ko‘ra, XVI—XVII asrlarda Buxoro va Xiva xonliklariga 
Rossiyadan 12 m arta elchilar kelishgan. 1583—1600-yillarda 
Moskvada 5 marta Buxoro elchilari, 2 marta Xiva elchilari bo‘lishgan. 
Bu misollar Markaziy Osiyo va Rossiya o‘rtasida savdo-diplo- 
matik aloqalaming ancha faollashganligidan guvohlik beradi.
Munosabatlarda Rossiya 
X V I " asrdan boshlab R o ssiy a im Pe "
imperiyasi tazyiqining 
riyasining o‘zbek xonliklari bilan bo‘lgan 
kuchayishi 
munosabatlarida tazyiq o‘tkazishi ustun-
lik qila boshladi. Bu Rossiya imperiyasi- 
ning siyosatida Markaziy Osiyo xomliklarimi savdo-sotiqda kamsi- 
tish, ularning tabiiy boyliklariga ko‘z olaytirish, strategik maq- 
sadlami ro‘yobga chiqarish kayfiyatining kuchayganligida yaqqol 
namoyon bo‘la boshladi.
Pyotr I Buxoro va Xiva xomliklarimi siyosiy jihatdan Rossiyaga 
teng davlatlar emas, deb hisoblab, ularga tazyiq o‘tkaza boshladi. 
Bunga xonliklardagi ichki siyosiy ahvol ham qulay sharoit yaratib 
bergan edi. Masalan, Xiva xoni Shohniyoz 1700-yilda Pyotr I 
huzuriga yashirincha elchi yuborib, Xivani Rossiya tobeligiga qabul 
qilishni so‘ragan. 1709-yili toj-u taxt vorisi M uhammad ham 
shunday qilgan edi. Pyotr I Xiva xonigajo‘natgan yorlig‘ida shunday 
gaplar yozilgan edi: „Shohona m uruw at ko‘rsatib, xonning qo‘l 
ostidagi jamiki narsalari bilan birga, abadiy tobeligimizga olamiz“. 
Biroq bu niyat u davrda amalga oshmay qoldi. Xivada boshlanib 
ketgan ichki urushlar va Rossiya imperiyasining „Shimoliy urush“ 
bilan bandligi bunga sabab bo‘ldi.

---