Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

Yakunlarni chiqaramiz
•  XIX  asr  boshlarida  Buxoro  amirligi  aholisi  2  mln  kislii 
atrofida bo‘lgan.
•  Buxoro  amirligida  eng  katta  davlat  lavozimi  —  qo‘shbegi 
(bosh  vazir)  edi.
1.  Buxoro amirligi davlat tuzumiga ko‘ra qanday davlat edi?
2.  Buxoro  amirligida qanday davlat lavozimlari bo‘lgan?
3.  Shayboniylar  davridagi  ,,devonbegi“  va  mang‘itlar  davridagi 
,,qo‘shbegi“ davlat lavozimlarini taqqoslang va xulosalaringiznibayon 
eting.

---

15-  §.  Amirlikning  xo‘jalik  hayoti
Yer  mulkchiligi 
Buxoro  davlatida  yer-suv  mulkchiligi-
shakllari 
ning  uch  shakli  mavjud  edi:  1)  davlat
yerlari  (bu  amlok  yerlar  deb  ham 
atalgan);  2)  mulk  yerlari  (xususiy);  3)  vaqf  yerlari.
Davlat  yerlarining  suvsiz  dasht,  to ‘qayzor  qismi  ko‘ch- 
manchi  jamoalarga  bo‘lib  berilgan  bo‘lib,  ular  bu  yerlardan 
foydalanganliklari  uchun  davlatga  xiroj  to ‘lar  edilar.  Bunday 
yerlar  sotilmasdi  va  ayirboshlanmasdi.  Davlat  yerlarining  boshqa 
bir  qismi  hukmron  sulola  a’zolariga,  yirik  davlat  mansabdor- 
lariga,  lashkarboshilariga  davlat  oldidagi  xizmatlari  evaziga  su- 
yurg‘ol  shaklida  in’om  etilgan  edi.  Suyurg‘ol  olganlar  u  yemi 
boshqarish  huquqini  ham  olganlar.  Suyurg‘ol  egasi  davlat  xazi­
nasiga xiroj to‘lashi hamda oliy hukmdorning chaqirig‘iga ko‘ra,  o‘z 
qo‘shini  bilan  harbiy  yurishlarda  ishtirok  etishi  lozim  edi.
XVI  asrdan boshlab  davlat  yerlarini  ,,tanho“  deb  nom  olgan 
shaklda in’om etish  qaror  topa borgan.  Bunday in’omga  sazovor 
bo‘lgan  kishi  yerga  emas,  mansabining  darajasiga  qarab  shu 
yerdan  olinadigan  soliqning  m a’lum  qismiga  egalik  qilgan.  XIX 
asrda ham  amirlikda tanholaming  soni tobora  ortib borgan.  Eng 
kichik  tanho  yeri  3—5  gektami  tashkil  etgan.
Davlat  yerlarining  yana  bir  qismi  dehqonlarga  ijaraga  beril­
gan.  Xazinaga  eng  ko‘p  soliq  ham  ana  shu  yerlardan  tushar  edi.
Xususiy  yerlar  (mulk)ning  bir  qismi  xususiy  shaxslaming 
yerlari bo‘lib,  ularning bu  yerlarga  egalik  qilishlari  davlat xizmati 
bilan  bog‘liq  bo‘lmagan.