Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

Muhammad  Alixon 
Q o‘qon  xonligining  hududi  U m arxon­
ning  o ‘g‘li  va  vorisi  M uham m ad  Alixon 
(M adalixon)  davrida  (1822—1841)  ancha  kengaydi.  Q o‘qon 
qo‘shinlari  Farg‘onaning janubida joylashgan,  asosan,  tojik  o ‘troq 
aholisi  yashaydigan  va  o ‘z  hokimlari  b o ‘lgan  Qorategin,  Darboz 
va  K o‘lobga  yurish  qilib,  bu  yerlam i  egalladilar.
Madalixon boshqaruvining  so‘nggi yillarida,  Q o‘qon xonligida 
g‘alayonlar  kuchaygan  paytda,  Madalining  ko‘ngli  tusagan  ish-
121

---

lam i  qila  berishini  qo‘llab-quw atlovchi  odamlar  ta ’siriga  tushib 
qolgan  yosh  xon  o ‘z  m arhum   otasining  eng  obro‘li  a ’yonlarini 
ta ’qib  qila  boshladi.  U m arxon  davrida  xon  hokimiyati  bilan 
mahalliy  zodagonlar  o ‘rtasida  mustahkamlangan  ittifoq  buzila 
boshladi.  Amaldorlaming  ayrimlari  surgun  qilindi,  b a’zilari  qatl 
etildi,  b a ’zilari  esa  Buxoroga  qochib  ketishdi.  Joylarida  qolgan 
amaldorlar  esa xon  hokimiyatidan  norozi b o ‘lganlaming  ham m a- 
sini  o ‘z  atroflariga  yig‘ib,  xonni  taxtdan  qulatishga  tayyorlana 
boshladilar.  Bulaming  hammasi  aholining  barcha  tabaqalarini 
Madaliga  qarshi  qilib  qo‘ydi.  Ruhoniylar  xonni  turli  axloqsizlik 
va  shariatga qarshi jinoyatlarda ayblab,  unga qarshi  ochiq targ‘ibot 
olib borishdi.  1841-yilda  Madalixon  o ‘z ukasi  Sulton  M ahmudxon 
foydasiga  taxtdan  voz  kechdi.
X ondan norozi b o ‘lganlar unga  qarshi  ochiq kurashish uchun 
yetarli kuchga ega b o ‘lmay,  o ‘z elchilarini Buxoro  amiri Nasrullo 
huzuriga  yuborib,  undan  yordam  so‘radilar.
Amir  Nasrullo  1842-yilda  o ‘z  qo‘shinlarini  Q o‘qonga  qarshi 
safarbar etdi.  Q o‘qon  qo‘shinlari m ag‘lubiyatga uchradi.
M adalixon  o ‘z  a ’yonlari  bilan  tutib  olindi  va  Amir  Nasrullo 
buyrug‘iga binoan qatl etildi.  Amir Nasrullo  hatto  Madalixonning 
onasi Nodirabegimga ham  shafqat qilmadi.