Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

0 ‘rta guruh da
b o la la r s e k i n - a s ta l ik bilan m ustaqil ravishda 
o ' y i n c h o q l a r b o ' y i c h a t a s v i r i y h i k o y a t u z a b o s h l a y d i l a r .
0 ‘r g a t i s h n i n g e n g n a t i j a li u s u l l a r i d a n biri b u h a r d o i m g i
m a s h g ‘u l o t d a n a m u n a - h i k o y a d a n
f o y d a la n i s h d i r . N a m u n a -
h iko y an i m a s h g ‘u l o t n in g qaysi q i s m id a ( m a s h g 'u lo t n i n g b o s h id a , 
o x irid a) b e r i s h n i b o l a l a r n in g h ik o y a qilib b era olish darajasi 
b e lg ila y d i. U s h b u g u r u h b o l a l a r i y i l n i n g ik k in c h i y a r m i d a n
b o sh la b t a r b i y a c h i n i n g rejasi a so s id a hik o y a tuza b o shlaydilar. 
D a stlab u n c h a k a tta boM magan reja asosidagi ik k i-u c h ta savol 
o ‘y i n c h o q l a r n i n g n o m in i, u l a r n i n g asosiy sifatlarini va u bilan 
q ilin a d ig a n h a r a k a tl a r n i birlash tiru v ch i u n c h a katta 
b o l m a g a n
hik o y a t u z i s h n i n a z a r d a tu ta d i. ( „ 0 ‘y i n c h o q n i n g n o m i , rangi, 
h ajm i, u b i l a n q a n d a y o 'y n a s h m u m k in lig in i gapirib b e r in g “ .) 
S e k i n - a s t a i ik b i l a n rejani m u r a k k a b l a s h tir is h , y a ’ni savollarni 
h a r xil b e r i s h m u m k in . (B u o ‘y i n c h o q q a n d a y m a t e r ia ld a n
qilin g a n ? U s e n g a y o q a d im i? )
O ' y i n c h o q l a r b ila n o ‘tk a z ila d ig a n t a 'l i m i y o 'y i n l a r d a n ken g
fo y d a la n ila d i: , , 0 'y i n c h o q l a r d o ‘k o n i “ , „ P o c h ta c h i sovg‘a olib 
240

---

k e l d i “ . B u n d a y m a s h g 'u l o t l a r n i e m o t s i o n a l t a r z d a o 't k a z i s h
b o g 4la n ish li n u t q q a
0
‘r g a ti s h u c h u n q u l a y s h a r o i t y a r a ta d i .
A y n i q s a , o ‘y i n c h o q l a r h a q i d a g i t o p i s h m o q l a r d a n fo y d a la n i b
o ‘tkazilad ig an m a s h g ku!ot j u d a qiziqarli o kta d i.
B olalar tasviriy h ik o y a tu z is h g a yaxshi o ‘rg a n ib o lg a n la r id a n
s o ' n g , o ' y i n c h o q l a r t o ‘p l a m i b o ‘y i c h a v o q e a b a n d h i k o y a l a r
t u z i s h n i t a k l i f e t i s h m u m k i n . Bu m a s h g ‘u l o t u c h u n o ‘y in -
c h o q l a r n i s h u n d a y t a n l a s h k e r a k k i , o d d i y v o q e a chizigM ni 
beigilash qiyin boM m asin 
(q iz c h a , q o kz i q o r i n , s a v a tc h a , a r c h a , 
tip ra tik a n ). T a r b iy a c h in in g savollari b o la la r g a h i k o y a vo q ea la rin i 
izchil yoritishga y o r d a m b e r a d i. C h u n o n c h i : , , 0 ‘r m o n d a q i z c h a
b ila n q a n d a y v o q e a s o d ir b o 'lish i m u m k i n ? Q i z c h a o ‘rm o n d a
nirnani u c h r a tib q o lish i m u m k i n ? N i m a n i t o p i b olishi m u m k in ?
U o ‘r n i o n d a n s a v a tc h a s id a n i m a olib k e l d i ? “ H ik o y a tu z is h d a
ta rb iy a c h in in g h i k o y a - n a m u n a s i d a n h a m fo y d a la n ila d i. B olalar 
b u hik o y a n a m u n a s i n i n g a y n a n o ‘zini t a k r o r la y d ila r , s h u n in g
u c h u n n a m u n a n i h a r b ir m a s h g ‘ulotda bcrish m a q s a d g a muvofiqdir.
N a m u n a b o l a l a r n i v o q e a v i y
h i k o y a t u z i s h g a
0
‘rg a ti b
q o l m a s d a n , balki n u t q i y q u r i l m a l a r n i h a m b e r is h i kcrak. S h u n in g
u c h u n hikoyaga k o 'c h i r m a g a p n i, tasvirli (o b r a z li) ifodalarni, 
u n c h a katta b o l m a g a n tasvirlashlam i kiritish m a q s a d g a muvofiqdir.
M a s a la n , t a r b i y a c h i n i n g n a m u n a - h i k o y a s i : „ G a v h a r ismli 
q iz c h a yozda qishloqdagi buvisinikiga d a m o lg an i bordi. K u n lard an
b ir kuni u s av a tc h asin i olib o ‘rm o n g a say r q ilg a n i c h iq d i. Q a rasa, 
y o ‘ln in g c h c k k a s i d a t i p r a t i k a n y u g u rib k c t y a p t i . G a v h a r uni 
u s h la b , savatchasiga solib, uyiga olib k c t m o q c h i b o l d i , b iroq bu 
fik rid an te z qaytdi. „ M a y li . tip ra tik a n o ' r m o n d a y a s h a y qo lsin , 
b u y e r d a u n g a j u d a h a m y a x s h i “ d e b o ‘y l a d i - d a , g u l l a r ,
q o ‘z iq o rin !a r tc ra b o s h l a d i “ .
0 ‘y i n c h o q l a r t o 'p l a m i b o ky ic h a v o q e a b a n d h ik o y a tuzish 
m a s h g ‘uloti ikki q i s m d a n ib o ra t b o 'la d i: 1) o ‘y i n c h o q l a r n i k o 'r ib
chiqish; 2) o 'y i n c h o q l a r b o ‘y ic h a hikoya tuzish. B irinchi q is m n in g
m a q s a d i — b o la la r n i o ‘y i n c h o q l a r bilan t a n i s h t ir is h , h a r biriga 
q is q a c h a ta V if berish. Bu q is m vazifa b c rish , h i k o y a n i n g q is q a c h a
r e ja s i y o k i n a m u n a - h i k o y a t u z i s h b i l a n t u g a l l a n a d i . ( B u
o ‘y in c h o q l a r h a q i d a h ik o y a tuzishga o ‘r g a n a m i z .)