Q. P. Arslonov

maqsadi 
g‘alabaga yoki yuqori natijani qo‘lga kiritish uchun o‘z 
qobiliyatini, jismoniy-irodaviy tayyorgarligini to‘g‘ri tashkil qilishi va 
uni olib borishga yo‘naltirishi hamda tarbiyalashi kеrak. Bu maqsadni 
amalga oshirish uchun milliy kurash taktikasini egallash jarayonida 
quyidagi 
vazifalar
hal qilinadi: 
-
taktik harakatlarning-tayyorlovchi, asosiy va ayrim harakatlarni 
bajara olish, qobiliyatiga ega bo‘lish; 
-
musobaqada yoki mashg‘ulotda vaziyatni aniq va tеzkor ko‘ra 
bilish, tahlil qilish orqali harakatlarni to‘g‘ri amalga oshirish; 
-
o‘z kuchi, qobiliyati, jismoniy va tеxnik tayyorgarligini aniq 
hisobga olib g‘alabaga ishonchini to‘liq safarbar qilish; 
-
vaziyatni aniq baholab mustaqil qarorlar qabul qilishi, buning 
uchun: 
- taktik bilimlarga ega bo‘lish; 
- taktik ko‘nikmalarni egallash; 
- taktik malakalarga ega bo‘lish; 
-
qat‘iy bеlgilangan harakatlar tuzilmasi, jismoniy sifatlar, tеxnik 
holatlar yig‘indisidan iborat harakatlarni amalga oshirish malakasiga 
ega bo‘lish; 
Buning uchun taktik tayyorgarlik bo‘limlarini tashkil etishi ya‘ni: 
-
hujum harakatlarini tayyorlash taktikasi; 
-
bellashuvni tuzish taktikasi; 
-
musobaqalarda qatnashish taktikasi. 

---

140 
Taktik tayyorgarlikda hujum harakati muhim ahamiyatga ega. 
Odatda taktik harakatlarning uch guruhi tavsiya etiladi: 
1) tayyorlovchi harakatlar-bunda asosan kurashchi o‘z raqibining 
zaif tomonlarini axtarib topishi (razvedka); 2) asosiy taktik harakatlar 
–hujum, himoya harakatlari va qarshi hujum harakati; 3) ayrim usul va 
harakatlar (kurashish mashqlar kurashi, musobaqa kurashi va h.k ) 
larni bilish kiradi. Bu harakat turlarini profеssor F.A.Kеrimov 
quyidagicha tavsiflaydi. 
Milliy kurashda musobaqa faoliyatining tahlili hujumning ikkita 
turini aniqlab beradi: 1) oddiy qachonki hujum darhol asosiy usuldan 
so‘ng boshlansa va murakkab ikkita yoki uchta turli harakatlarni 
qo‘llasa (birinchisi keyingi harakatlar bilan hujum qilish uchun qulay 
dinamik vaziyatni yaratadi). Ularning ikkalasi to‘xtovsiz bir butun 
harakat sifatida bajariladi va g‘alabaga erishiladi. Bu murakkab hujum 
harakatlari ikkala turga ajratiladi. 
-
Qulay dinamik vaziyatni tayyorlashning maxsus usuli va (u bilan 
o‘zaro bog‘liqlikda) hal qiluvchi usulni o‘z ichiga oluvchi hujum. 
-
Bir necha usullardan iborat kombinatsiyali hujum
1
. 
Kurashchining taktik tayyorgarligida hujum usullarini esdan 
chiqarmaslik kеrak. N.M.Galkovskiyning (1972) fikricha, kurashda 
ko‘pincha oddiy usul harakatlari emas, balki murakkablari 
muvaffaqiyat keltiradi. Bu o‘tkazgan tadqiqotlar natijasida shu 
narsalar aniqlandiki, usul tuzilmasidan darhol boshlanganidan 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri hujum kamdan-kam maqsadga erishiladi. Odatda 
qulay dinamik vaziyatni tayyorlash uslubi hamda hujum usuli 
tuzilmasi yaxlit harakatga, ya‘ni harakat ansambliga qo‘shilib 
ketadigan hujum harakatlari muvaffaqiyat keltiradi. Usulni amalga 
oshirish uchun taktik tayyorgarlik usullarini guruhlarga tasniflashni 
birinchi bor 1967-yilda A.N.Lens ishlab chiqqan. A.N.Lensning 
fikricha, usullar uchta guruhga bo‘linadi: 
-
bu usullar yordamida kurashchi o‘ziga zarur bo‘lgan raqibning 
himoya reaksiyasiga; 
-
kurashchi uchun foydali bo‘lgan raqibning chorlovini 
ta‘minlaydigan usullar; 
-
bu usullar yordamida kurashchi o‘z raqibining ma‘lum 
harakatlariga e‘tibor qilmaydi, yoki bo‘sh himoya bilan javob beradi