yig‘ish va qayta ishlashda insonlarning beminnat yordamchisi va eng qulay
kompyuter texnologiyalarining ishlab chiqilishi ulardan foydalanuvchilar sonining
tayyorgarlikning qay darajada mukammal bo‘lishi muloqotning sifat darajasini
belgilaydi. Mazkur muammoni hal qilish esa, boshlang‘ich, o‘rta maxsus va oliy
11
ta’lim tizimidagi informatika fani va uni o‘qitish uslubiyoti oldida turgan eng
dolzarb masalalardan biriga aylanib ulgurdi.
20-30 yil avval asosiy vazifasi faqat dasturlash asoslaridan iborat bo‘lgan
informatika fani bugungi kunda dasturlash tillari, axborot texnologiyalari, tarmoq
texnologiyalari, o‘qitish texnologiyalari va boshqa bir qator mustaqil fanlarga
ajralib ketdi. Bu fanlarning hammasi mantiqiy jihatdan bir-biri bilan chambarchas
bog‘langan bo‘lishiga qaramay, muayyan sohani o‘rganish uchun mo‘ljallangan.
Kompyuter yordamida hal qilinadigan har qanday masala uchun maxsus
dastur ishlab chiqish talab qilinadi. Kompyuter yordamida yechimini kutayotgan
masalalar uchun “eski” dasturlash vositalari yordamida dasturlar ishlab chiqish
iqtisodiy jihatdan o‘zini qoplamasligi hamda dastur ishlab chiqish jarayonining
murakkabligi yangi dasturlash tillariga bo‘lgan ehtiyojni yuzaga keltiradi. Bu
masala tajribali dasturchilar yoki dasturchi guruhlar tomonidan hal qilinadi. Ana
shunday dasturchilarni tarbiyalab, voyaga yetkazish, ularni kelajakdagi kasbiy
faoliyatlarida ehtiyojiga qarab foydalanishi uchun zarur ma’lumotlarni (dasturlash
asoslari, tillari, axborot texnologiyalari va h.k.) o‘rgatishdek jarayonni samarali
tashkil etish o‘quv yurtlaridagi dasturlash asoslari fani o‘qituvchilarining eng
asosiy vazifasi hisoblandi.
Ilm-fan rivojlanar ekan, biz bugun XXI- asrda yashayotgan ekanmiz,
dasturlash tillari rivojlanishdan to‘xtamaydi. Demak, bugungi kunda ma’lumotlarni
ifodalash shakli, tuzilmasi va ishlash tamoyillari avvalgilaridan butunlay farq qilib
boraveradi, imkoniyatlari juda ham boy bo‘lgan yangi dasturlash tillari shakllandi
va avvalgilariga nisbatan bir qator afzalliklarga ega bo‘lgan yangi versiyalar
hisobiga rivojlanib boraveradi. Anashunday ekan buning evaziga, dasturlash
tillarini o‘qitishda bir qator muammolar yuzaga keladi va uni biz o‘z talqinimiz
bo‘yicha ta’kidlab o‘tishni lozim bildik. Birinchidan, “Informatika”, “Dasturlash
asoslari”, “Informatika o‘qitish uslubiyoti” fanlari axborot texnologiyalari sohasida
ro‘y berayotgan kompyuter imkoniyatlarining kengayishi, yangi operatsion
tizimlar va dasturlash tillari, axborotlarni qayta ishlash jarayonlari, tarmoqlar bilan
ishlash kabi dasturiy ta’minotdagi o‘zgarishlar tezkorlik bilan qayd qilib
12
ulgurmayapti. Bugun o‘quvchi uchun to bir tilni tanlash, uni o‘qitish uchun
tayanch tushunchalari va mazmunini belgilash, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalarni
yaratish, o‘qitish uslubiyotini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq qilinguncha
o‘tadigan davrda bu tilning yangi versiyalari yoki imkoniyatlari undan boy bo‘lgan
yangi dasturlash tillari ishlab chiqilmoqda. Ikkinchidan, informatika fani
o‘qituvchilari o‘rtasida o‘qitish uchun dasturlash tillarini tanlash va ularni
o‘qitishda yuqori samara beruvchi yo‘l-yo‘riqlarni aniqlash muammolariga
hammani qanoatlantiruvchi javob topilganicha yo‘q. Bu yo‘lda yangi dasturlash
tillari yaratilgandan so‘ng, albatta, “eskilarini” o‘qitish ahamiyatining bo‘lmasligi
asosiy to‘siq hisoblanadi. Uchinchidan, informatika fanini o‘qitish paradigmalari
o‘zgarib bormoqda. Bundan 20-30 yil avval kompyuter savodxonligi tushunchasi
asosini faqat dasturlash tillari tashkil qilgan bo‘lsa, endilikda informatikaning
umummadaniy va kasbiy-amaliy tomonlari muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu esa
o‘z navbatida ta’lim muassaslarida dasturlash texnologiyalarini o‘qitish masalasini
qayta ko‘rib chiqishni va uni doimo boyitib borishni talab etadi. To‘rtinchidan,
an’anaviy dasturlash tillarini o‘qitishda asosiy e’tibor strukturali algoritm asosida
dastur ishlab chiqishga qaratilgan bo‘lsa, ta’lim muassasalarida “eski” dasturlash
tillarida mavjud bo‘lmagan ob’ekt, klass kabi tushunchalar hamda ob’ektli
dasturlashning
asosiy
konsepsiyalari
bo‘lgan
polimorfizm,
vorislik
va
inkapsulyatsiyalarni o‘qitish birinchi o‘rinda turadi.
Beshinchidan, tanlab olingan
olingan dasturlash tillarini (masalan, Paskal, Delphi, C++) nihoyatda katta
imkoniyatlarga ega va deyarli barcha zamonaviy axborot texnologiyalari bilan
ishlay olgani uchun, uning qaysi tushuncha, mavzu va imkoniyatlarini o‘qitish
masalasi ham ochiq turibdi. Oltinchidan, Paskal, Delphi, C++ dasturlash tillarining
barcha tuzilmalarini ingliz tilida ekanligi ham jiddiy muammo hisoblanadi.
Afsuski, ko‘plab talabalarimizning chet tillari (ayniqsa, ingliz tili) bo‘yicha
bilimlari ilmiy, o‘quv va uslubiy adabiyotlarni o‘qib, tahlil qila oladigan darajada
emas, lekin bu muammo bir necha yillardan keyin o‘z yechimini topadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
