Q. M. Murodov, D, Q, Murodova

масалалар
. Xromatograf detektorining o-ksilol, m – ksilol 
va p –ksilolga nisbatan sezuvchanligi amalda bir xil. Har birining 
aralashmadagi massa ulushini (foizlarda) aniqlang. Xromatografik 
cho„qqilarning kattaliklari jadvalda keltirilgan. 
Aralashm
a 
raqami 
О-ksilol 
М- ksilol 
P-ksilol 
h, 
mm 
µ
0,5
, mm h, mm 
µ
0,5
, 
mm 
h, mm 
µ
0,5
, mm 
50 
70 
12 
95 
15 
30 
17 
51 
72 
11 
80 
13 
35 
19 
52 
74 
12 
75 
16 
40 
12 
53 
70 
12 
80 
13 
35 
19 
54 
70 
12 
75 
16 
40 
20 
55 
72 
11 
95 
15 
30 
17 
56 
72 
11 
75 
16 
40 
20 
57 
74 
12 
95 
15 
30 
17 
58 
74 
12 
84 
13 
35 
19 
59 
70 
12 
95 
15 
35 
19 
60
- masala.
Texnologik jarayonlarni nazorat qilishdan oldin, 
tarkibida 1,5% (hajmiy) azot, 0,3% kislorod va 1,2% metan (qolganlari 
geliy) bo„lgan sun‟iy aralashma xromatogrammalari olindi. Jadvalda 
olingan qiymatlarning o„rtacha qiymatlari keltirilgan. 1- jadvalda 
keltirilgan qiymatlardan foydalanib, texnologik jarayonlardagi azot, 

---

92 
kislorod va metan miqdorini aniqlang. Komponentlar xromatografik 
cho„qqilarining yuzalari qiymatlari jadvalda keltirilgan.
Namuna 
hajmi, ml 
Xromatografik cho„qqilarning yuzalari , mm
2
azot 
kislorod 
metan 
1 
1142 
234 
920 
2 
2372 
472 
1833 
3 
3546 
706 
2791 
Namuna 
raqami 
Namuna 
hajmi, ml 
Xromatografik cho„qqilar yuzasi, mm
2
azot 
kislorod 
metan 
1 
1 
1080 
- 
1272 
2 
1 
- 
561 
1490 
3 
2 
2150 
- 
3005 
4 
2 
2093 
640 
- 
5 
3 
- 
- 
2982 
6 
3 
- 
824 
746 
7 
1 
506 
319 
- 
8 
1 
1043 
278 
- 
9 
2 
2089 
- 
1516 
10 
2 
- 
565 
2087 
61- 
masala
. Katarometr detektorining propanga nisbatan 
sezuvchanligi 1•103 mV ml/mg. Quyidagi holatlar uchun katarometr 
beradigan signallarni aniqlang: a) 10
-2
% metan; б) 1 m
3
hajmdagi gaz 
aralashmasida 10 mg propan bo„lsa; v) 1 l hajmdagi gaz aralashmasida 
20 mkg butan bo„lsa; г) 1 l hajmdagi gaz aralashmasida 1•10
3
mol 
propan bo„lsa; d) 2 l hajmdagi gaz aralashmasida 2 mkg etan bo„lsa.
62-masala
. Ion-alanga detektorining propanga nisbatan sezuv-
chanligi 2•10
-8
mg/s. Ushbu detektor orqali namuna hajmi 2 ml 
bo„lganda quyidagi holatlar uchun analitik signal olish mumkinmi ? 
а) 10
-3
(hajmiy) etan; nazariy tarelkalar soni 1200; tutilish vaqti 1 
minut; 

---

93 
б) 10 mkg benzol; nazariy tarelkalar soni 1380; tutilish vaqti 3 
minut; 
в) 0,1 ml propan 10 m
3
havoda; nazariy tarelkalar soni 1320; 
tutilish vaqti 1,5 minut; 
г) 1 m
3
havoda 10
-4
mol butan, nazariy tarelkalar soni 1270; tutilish 
vaqti 2 minut; 
д) 1 m
3
havoda 1 g geksan, nazariy tarelkalar soni 1300; tutilish 
vaqti 2,5 minut. 
63- 
masala
. 2,10-2 % hajmiy foizli propan aralashmasi analiz 
qilin-ganda 0,5 mV signal olingan holat uchun detektorning 
sezuvchanligini hisoblang. 
64-
masala
. Ion-alanga detektorining propanga nisbatan sezuv-
chanligi 10
-8
mg/s teng. Benzolning tutilish vaqti 150 s. Kolonkaning 
nazariy tarelkalar soni 3600 ga teng. Ushbu sharoitlarda benzolning 5 
mg/m
3
konsentratsiyaini aniqlash mumkinmi ? 
Gazoxromatografik analiz paytida olingan quyidagi qiymatlarga 
asoslangan holda , gaz aralashmasidagi metan va etan moddalarining 
massa ulushini aniqlang.
Komponent 
Metan 
Etan 
Cho„qqi yuzasi, mm
2 
207 
4 
Tuzatish koeffitsiyenti 
1.23 
1.15