Q davranov, B. Aliqulov nanobiotexnologiya

elektrik
potensialini o‘zgarishiga 
asoslanadi (63-rasm).
Hozirgi -vaqtda olimlar, nanosekvenatomi matematik modelini 
ishlab chiqqanlar. Bu model DNKni alohida nukleotidini aniqlash
97

---

imkonini beradi. Bundan foydalanish esa, genomni yanada samaraliroq 
sekvenlash imkonini beradi. 
DNK - tranzistor 
ancha uzun bo‘lgan 
nanoteshikcha 
bo‘lib, uni yonida 
yarimo‘tkazgich va dielektrik
qo‘shilmalar 
o'matilgan. Nanoteshikcha ichidagi elektr zaryadlar, 
alohida (bittalik) elektronlami zaryadlari bilan taqqoslansa bo'ladi. 
Diametri bir necha nanometrga ega bo‘Igan nanoteshikchalardan DNKni 
uzun molekulasini o‘tkazsa bo‘ladi (64-rasm).
63-rasm. Nanoteshikchalar asosida yaratilgan D N K - sekvenatorini faoliyat
ко 'rsatish sxemasi.
64-rasm. DNK
—
tranzistorni sxemasi.

---

Nanoteshikcha dielektrik bilan boMingan (A) metalli aloqalar (B)ni 
saqlaydi. Bunday «qavatlangan» struktura nanoteshikchani ichida 
mahalliy elektr maydonni yaratishga va u orqali DNKni o‘tish tezligini 
boshqarishga imkon beradi (C). Elektrodlarga o‘zgaruvchan kuchla- 
nishni uzatilishi nanoteshikcha ichida DNK molekulalarini juda katta 
aniqlikda 1 ta nukleotidgacha harakatlanishiga olib keladi. Bunday 
nanokonstruksiya DNK tarkibidagi har bir 
nukleotidni 
aniqlash imko­
nini beradi. DNK - tranzistorlar uchun nanoteshikchalami mikroelek- 
tronikaning zamonaviy usullari yordamida katta miqdorda tayyorlash 
mumkin. DNK - sekvenator va DNK - tranzistorlardan foydalangan 
nanotexnologiyalar patsient genomini o'rganish imkoniyatini beradi. 
Bular yordamida genetik kasalliklarni diagnostikasini o‘tkazish va 
davolash mumkin boMadi. DNKni tezkorlik bilan sekvenlash uskunasini 
katta miqdorda ishlab chiqarish esa, DNK analizini klinikaning odatdagi 
tadbirlariga aylantirib qo‘yadi. Bundan tashqari, bu ishlarni har qanday 
davolash maskanida bajarish mumkin boMadi. Bu esa, zamonaviy 
meditsinani rivojlanishida juda katta yutuq hisoblanadi. Har qanday 
odamni o‘zini «shaxsiy genom kartasini» ochishga imkoniyati boMadi. 
Kasallangan shaxsga uni shaxsiy genetik o'ziga xosligiga qarab, dori- 
darmon tanlash imkoni tugMladi. DNK ni tezkor va arzon nanosek- 
venatorlari tufayli «shaxsiy tibbiyot» erasining kirib kelishi tezlashadi.