MAVZU: PYTHON TILI ELEMENTLARI. Reja: Python tili umumiy harakteristikasi.
Ma’lumotlar turi.
Funksiya.
Modul.
2.1 Python tilining umumiy xususiyatlari Python - faol rivojlanuvchi, kuchli, portativ, foydalanish uchun qulay va erkin foydalanish mumkin bo'lgan dasturlash tili. U ishlab chiquvchilarning yuqori mahsuldorligiga va maksimal kodni o'qishga qaratilgan. Inqilobiy xususiyatlar va innovatsiyalarni taklif qilmasdan, Python tili turli xil dasturlash tillarining asosiy eng yaxshi xususiyatlarini birlashtiradi. Python tilini yaratish ishlari 1980-yillarning oxirida gollandiyalik matematik Gvido van Rossum (Guido van Rossum) tomonidan boshlangan va tilni rivojlantirish foydalanuvchilar hamjamiyati tomonidan faol qo‘llab-quvvatlanmoqda. Shundan beri ushbu til rivojlanishning ulkan yo’lini bosib o’tdi va 2000 yilda 2.0 versiyasi, 2008 yil esa 3.0 versiyalari chiqarildi.
Pythonda dasturning bajarilishi quyidagicha bo’ladi: Dastlab mant muharririda ushbu dasturlash tili asosida ifodalar ketma-ketligidan iborat skript kod yoziladi. Ushbu yozilgan skript kod barajirilish uchun interpretatorga uzatiladi. Interpretator skript kodni oraliq baytkodga tarjima qiladi. Keyin virtual mashina baytkodni operatsion tizimda bajariladigan instruksiyalar (mashina buyruqlari) to’plamiga o’tkazadi.
Rasm №1. Pythonda dasturning bajarilishi jarayoni.
Shu ta'kidlash lozimki, rasman interpretator tomonidan dastlabki kodning baytkodga tarjima qilinishi va virtual mashinaning ushbu baytkodni mashina buyruqlari to’plamiga o’tkazilishi ikkita turli jarayon bo’lsada, ammo amalda ular bitta interpretatorning o’zida birlashtirilgan.
Python tilining afzalligi - bu dasturlarning soddaligi va o`qish uchun qulayligidir. Bunga qat'iy kodlash qoidalari orqali erishiladi, bu esa tushunishni osonlashtiradi. Ko`p bo`lmagan sondagi aniq asosiy tushunchalar tilni o'rganish va undan foydalanishni osonlashtiradi. Python interpretatorining interaktiv ish rejimi imkoniyati tilni o'rganish vaqtini qisqartiradi hamda qo`yilgan vazifalarni hal qilishni osonlashtiradi.
Python tezkor dasturlarni ishlab chiqishga qaratilgan (RAD, Rapid Application Development). Dasturlarni kamroq vaqt ichida yaratishga o'rnatilgan yuqori darajadagi ma'lumotlar tuzilmalari, dinamik toifalar va oddiy sintaksis yordamida erishiladi. Pythonda dasturlash C, C++ va Java kabi an'anaviy dasturlash tillariga nisbatan ishlab chiquvchilar samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Pythonda dastur kodining kichik hajmdan iborat bo`lishi dasturiy mahsulotni yozish, qayta ishlash va texnik xizmat ko'rsatish uchun vaqtni sezilarli darajada tejash imkonini beradi.
Python ochiq kodli dasturiy ta'minot toifasiga kiradi. Siz to'liq Python dastur manbalarini olishingiz va undan hech qanday cheklovlarsiz foydalanishingiz mumkin (nusxalash, tarqatish, boshqa mahsulotlarga joylashtirish). Bunday qo`llab-quvvatlash Internet orqali butun dunyo bo'ylab malakali mutaxassislar tomonidan taqdim etiladi.
Python ko'plab platformalar uchun ishlab chiqiladi va unda yozilgan dasturlar hech qanday o'zgarishsiz platformalar bo'ylab ko'chma hisoblanadi. Python tilining standart ilovasi portativ ANSI C da yozilgan bo'lib, u deyarli barcha asosiy platformalarda kompilyatsiya qilinadi va ishlaydi. Asosiy til xususiyatlaridan va standart kutubxonalardan foydalanadigan Python dasturlari portativ bayt-kodga kompilyatsiya qilinadi hamda Windows va Linuxda, shuningdek Python o'rnatilgan boshqa har qanday operatsion tizimda bir xil ishlaydi.
Python standart kutubxonasi amaliy dasturlarda qo'llaniladigan keng imkoniyatlarni taqdim etadi. U matn, multimediya formatlari, arxivlar, tarmoq protokollari va Internet formatlari bilan ishlash modullarini o'z ichiga oladi, modulli testlashni qo'llab-quvvatlaydi va hokazo. Pythonda turli xil vazifalarni (web ilovalar, ma'lumotlar bazalari, grafik kutubxonalar va boshqalar) hal qilish uchun ko'plab ilovalar kutubxonalari mavjud. Ularning ichida biz uchun eng qiziqarlisi raqamli usullar kutubxonalari bo'lib, ular funksionalligi jihatidan MATLABni almashtirish imkonini beradi.
Ishlab chiqilgan dasturiy mahsulotlarning funksionalligi alohida komponentlarning integratsiyasi hisobiga kengaytiriladi. Siz Python interpretatorini boshqa tildagi dasturga joylashtirishingiz (embedding) yoki aksincha, Python uchun modullarni boshqa tillarda yozishingiz mumkin (extending). Standart kutubxona Python dasturlariga C tilida yozilgan dinamik bog'langan kutubxonalarga (DLL, Dynamic-link library) to'g'ridan-to'g'ri kirish imkonini beradi. C/C++ kodini to'g'ridan-to'g'ri Python manba fayllariga joylashtirish imkonini beruvchi modullar mavjud, bu o'z modullaringizni boshqa tillarda yozish uchun dasturlash interfeysidir. Ushbu kengaytma modullari C/C++ kodining samaradorligini Python interpretatorining qulayligi va moslashuvchanligi bilan birlashtirish imkonini beradi. Ushbu usulda Python tilining kamchiliklari to`ldiriladi, ular birinchi navbatda dasturni bajarish tezligi bilan bog'liq bo'lib, ular har doim ham C yoki C++ kabi quyi darajadagi dasturlash tillarida yozilgan dasturlar kabi yuqori bo'lmasligi mumkin.
