Pul va pul haqidagi nazariyalar. Hozirgi zamon pulining tabiati

Pul muomala vositasi sifatida tovar oldi-sotdisi, xizmat ko’rsatish va boshqa to’lovlar uchun ishlatiladi. Tikuvchi u bajargan ishi uchun mato bilan haq to’lashlarini xohlamaydi.

Korxona egasi, aytaylik to’qilgan mato uchun non berishlarini xohlamaydi. Pul esa to’lov vositasi sifatida darrov qabul qilinadi. U har qanday tovar va xizmatlarga ayirboshlanishi mumkin. U barter (mavoze) almashuvining noqulayliklariga barham beradi.

Qadr-qimmat o’lchovi vositasi yoki qadr-qimmat standarti sifatida ishlatilishi ham tubdan o’zgaradi. Jamiyat pulning turli ne’matlar va resurslarning nisbiy qimmatini o’lchash, taqqoslashda eng qulay vosita hisoblaydi.

Masofani m, km va boshqalarda o’lchaganimizdek, turli ne’matlar va xizmatlarni pulda o’lchaymiz. Bunda eng asosiysi har bir mahsulotni boshqa bir mahsulot orqali ifodalash mashaqqatidan qutulamiz.

Pul turli qimmatlarni o’lchovida etalon sifatida foydalaniladi. Pulning qadr-qimmati deganda pul birligining xarid qobiliyati, ya’ni unga qancha tovar va xizmatlar xarid etish mumkinligini tushuniladi. U narx tarzida yuzaga chiqadi. Lekin bu erda shunday savol tug’iladi, nima sababdan qog’oz pullarga hozir har qanday tovar, xoxlasangiz oltin buyumlar sotib olishingiz mumkin?

G’arbdagi iqtisodchilar buni shunday tushuntiradilar. Hozirgi kunda pul sifatida davlat, banklar va omonat muassasalarining qarz-majburiyatlari muomalada yuradi. Bu majburiyat pul funktsiyasini bajarishi, eng avvalo davlat tomonidan qonunlashtirilgan. Naqd pullar – bu qonuniy to’lov vositasi. Har bir kishi uni olishga tayyor, chunki biladi, qat’iy ishonadi, undan ham albatta boshka kishi xech qanday qarshiliksiz tovari, ko’rsatgan xizmati uchun qabul qiladi.