Pul va banklar

Pul aylanish tezligi va almashuv tenglamasi

Klassik pulning miqdoriylik nazariyasi aniq ta’rifi amerikalik iqtisodchi Irving Fisherning 1911 yilda nashr etilgan “pulning harid qilish qobiliyati” nomli kitobida ko‘rsatilgan. Fisher iqtisodiyotdagi PxY umumiy pul miqdori M (pul taklifi )bilan oxirgi tayyor mahsulot xizmatni xarid qilishga ketadigan chiqimlarni o‘rgangan, bunda P-narx darajasi, Y-daromad. (umumiy harajatlar PxY nominal umumiy daromad yoki YaMM sifatida qaralishi mumkin). O‘zgaruvchi M va PxY bog‘lovchi pulning aylanish tezligi deb nomlanadi( sodda qilib aytganda aylanish tezligi)va u umumiy xarajtlarni PxY ni pul miqdoriga M ga bo‘lish orqali topiladi.

Masalan, agar yillik nominal YaMM (PxY) 10 trlnni va pul miqdori (M) 2 trln dollarni tashkil etsa

Bunda pulning aylanish tezligi 5 teng degani iqtisodiyotda har bir dollar yilda 5 marta biror tayyor mahsulotni sotib olishga yoki xizmatga ishlatiladi.

Tenglamani ikki tarafini M ga ko‘paytirish orqali nominal daromad, pul miqdori va aylanish tezligi bog‘lagan holda almashinish hajmini topamiz.

MxV=PxY

Almashinish darajasi ko‘rsatadiki, pul miqdorini muomiladagi aylanishga ko‘paytmasi nominal daromadga (iqtisodiyotda nominl xarajatlar tayyor mahsulotlarni va xizmatlarni xarid qilishga) teng.

Tenglamaning o‘zi bir ayniyatdir, aniqlanishi bo‘yicha to‘g‘ri bog‘lanishni ko‘rsatadi. Bu hech narsani bildirmaydi. Masalan, nominal daromad PxY o‘sishi pul massasini M o‘sishi bilan bog‘liq, chunki Mning qanchalik o‘sishi Vning shunchalik tushishi bilan kompensatsiya qilingan bo‘lishi mumkin, va MxV (demak PxY) o‘zgarmaydi. Ayirboshlash tenglamasidan nominal daromadni aniqlashga o‘tish uchun aylanish tezligiga ta’sir etadigan faktorlarni ko‘rib chiqish kerak.