Pul sistemasi: túsinigi, formalari hám elementleri

Pul dizimin shólkemlestiriw prinsipleri – pul dizimin shólkemlestiriwdiǹ tiykarǵi elementlerinen esaplanadi. Pul dizimin shólkemlestiriwde mámleket tárepinen pul dizimin shólkemlestiriwdiǹ tártip hám qaǵiydalari názerde tutiladi. Pul dizimin shólkemlestiriw prinsipleriniǹ tiykarǵilarin keltiremiz.

Pul dizimin oraydan basqariw prinsipi. Bunda barliq pul qatnasiqlari tiyisli kórsetpe hám reje tiykarinda ámelge asiriladi. Mámleketde háreket júritiwshi barliq bankler hám olardiǹ filiallar mámleket ixtiyarinda hám qádaǵalawi astinda háreket etedi. Aylanista pul massasin tártipke saliw tiyisli reje hám derektiv kórsetpeler arqali orinlanadi.

Pul birligi. Pul birligi hám oniǹ atamasi húkimettiǹ tiyisli nizam hám normativ hújjetleri tiykarinda belgilenedi. Bul pul belgileri mámleketde birden-bir tólew qurali waziypasin orinlaydi. Mámleket ekonomikasinda aylanista bolǵan pul birligi óziniǹ atamasina iye boladi. Milliy valyutaniǹ atamasi barliq mámleketlerde túrlishe atamalarda júritiledi. Misali, AQSHda dollar, Buyuk Britaniyada funt sterling, Xitoyda yuan hám basqalar (tómendegi kestede jáhán mámleketleriniǹ pul birlikleriniǹ atamalari keltirilgen).

Baha masshtabi – bul qunniǹ pul birliginde sáwlelendiriw qurali bolip, puldiǹ ózine tán bolǵan texnik funksiyasi bolip esaplanadi. Aylanista altin hám gúmis teǹgeler pul waziypasin orinlaǵan payitta baha masshtab yaǵniy milliy valyutaniǹ bahasi tikkeley altin hám gúmis tkǹgeler arqali aniqlanǵan yaǵniy, qaǵaz pullar málim muǵdarda altin hám gúmis teǹgeler menen támiyinlengen.

Puldiǹ túrleri – mámleketdegi nizamli tólew qurali esaplanadi. Házirgi payitda hesh qanday mámleketde metall pul dizimi ámel qilmaydi. Puldiǹ tiykarǵi túrleri sipatinda kredit biletleri (banknota), mámlekettiǹ qazna biletleri hám teǹgeler tólew qurali waziypasin orinlaydi.
Banknota (bank biletlari) – bul nizamli tólew qurali bolip, mámleket Orayliq banki tárepinen aylanisqa shiǵariladi hám tártipke salinadi.