Pul nazariyalari


Pulning to`lov vositasi fuvktsiyasi



Download 171,5 Kb.
bet5/7
Sana13.06.2022
Hajmi171,5 Kb.
#663669
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Pul nazariyalari

Pulning to`lov vositasi fuvktsiyasi. Mavjud chet el iqtisodiy adabiyotlarida va keyinchalik, Rossiya olimlari tomonidan chop qilingan adabiyotlarda pulning muomala vositasi funktsiyasi uning to`lov vositasi ekanligidan dalolat beradi degan chalkash xulosalarni uchratish mumkin. Lekin, biz yuqorida keltirilgan muomala vositasi funktsiyasining xususiyatlari to`lov vositasi funktsiyasiga ham mos keladi deb ayta olmaymiz. Bu xususiyatlar pulning to`lov vositasi funktsiyasi muomala vositasi funktsiyasidan tubdan farq qilishini ko`rsatadi.
Tovarlar har doim ham naqd pulga sotilavermaydi. Tovar sotuvchi tovarni sotish uchun muomalaga olib chiqkan vaqtda tovarni sotib olish uchun ist’yemolchining yetarli naqd puli bo`lmasligi mumkin. Natijada tovarni kreditga sotishga zarurat tugiladi, ya’ni tovarning pulini to`lash muddati kechiqtiriladi. Tovar kreditga sotilganda, pul tovarning bahosini aniqlashda qiymat o`lchovi funktsiyasini bajaradi., lekin u muomalada vositasi bula olmaydi. Iste’molchi sotib olgan tovari uchun uning pulini to`lov muddati kelgandan keyingina to`laydi. Bu holda tovar va pulning harakati bir troyektoriyada, bir vaqtning o`zida, bir-biriga karma-karshi tura olmaydi.
Tovar harak&ti amalga oshgandan ma’lum vaqt o`tgandan keyin pul harakati sodir buladi. To`lov vositasi funktsiyasining asosiy xususiyati tovar va pul harakatining bir vaqtda amalga oshmasligi, harakatning bir tomonlamaligi va harakatda bulinishlar mavjudligidadir.
Pulning to`lov vositasi sifatida ishlatilishi nafaqat tovar kreditga sotilganda sodir buladi, balki barcha jarayonlarda tovarlar yoki ko`rsatilgan xizmatlar uchun to`lovlar o`sha zaxotiyok naqd pulda amalga oshirilmasa, bunday iqtisodiy munosabatlar pulning to`lov vositasi funktsiyasi yuzaga kelishidan dalolat beradi.
To`lov vositasida sotuvchi tovarning pulini olguncha tovar ist’yemolchi ixtiyoriga kelib to`shadi va u o`z ehtiyojini kondirish uchun tovardan to`la foydalanishi mumkin.
Agar tovar uchun to`lov oldindan (avans) amalga oshiriladigan bulsa, tovar ma’lum vaqtdan keyin iste’molchi ixtiyoriga tushushi mumkin. Demak, ikkala holda ham tovar va pul harakati bir vaqtning o`zida amalga oshmaydi. Chunki, tovar aylanishi (T-P-T) o`ziladi va pul harakati tovar harakatiga nisbiy ravishda mustakil buladi. Pulning bu harakati to`lov deb aytiladi va bozorda pul to`lov vositasi sifatida ishtirok qiladi. Pulning to`lov vositasi ktsiyasi tovar ishlab chiqarish va muomala rivojlanishining yuqori ;ichlari ma’suli bo`lib, u pulning qiymat o`lchovi va muomala vositasi ktsiyalaridan keyinrok yuzaga kelgan deb xulosa kilish mumkin.
To`lov vositasi funktsiyasining yana bir xususiyati shundaki, sotuvchi an ist’yemolchi o`rtasidagi munosabat muomala vositasidagiga uxshab qisqa .datli bo`lib, tezda tugallanmaydi. To`lov vositasi funktsiyasida iste’molchi tovarga ega bo`lganidan keyin ham u bilan mol sotuvchi o`rtasidagi munosabat o`zok vaqt davom qiladi. Bu munosabat - kredit munosabati oblanadi va iste’molchi - qarzdor, sotuvchi - kreditor sifatida ishtirok etadi. Ba’zi iqtisodchilarimiz vekselь asosida o`tkaziladigan jarayonlarini muomala vositasi funktsiyasiga kiritishadi. Bu bizning fikrimizcha to`g`ridir. Chunki vekselь - ma’lum mablarni to`lash to`g`risidagi kredit majburiyat, qiymatga ega emas, demak ayirboshlashning ekvivalenta sifatida ishtirok la olmaydi. A sotuvchi bir million so`mlik tovarni B iste’molchining sseliga almashtirdi deylik. B bir mln. so`mlik tovarga ega bo`ldi. A bulsa o`z ymatiga ega bo`lmagan, sotib olish kobiliyati emitent tomonidan lgilanadigan vekselga ega buladi. Sotuvchi A. kachonki bir mln. so`mlik kselni sotsagina pul mablag`iga ega bo`lishi mumkin. Shunga asosan biz kselь jarayonlarini muomala vositasiga kiradi deb to`liq ishonch bilan gapira olmaymiz. Bu jarayonlar ko`prok to`lov vositasi funktsiyasiga taaluklidir. Pulning to`lov vositasi funktsiyasi yana turli qarzga va majburiyatlari to`laganda:
-korxona, tashkidotlar o`rtasida tovar va xizmatlar uchun to`laganda;
-davlat byudjetiga va kredit tizimiga to`lovlarni amalga oshirganda. roydadan to`lanadigan to`lovlar, kredit bo`yicha qarzga va foizlarni to`lash va zshkalar);
ishchi xizmatchilariga ish xaqi to`lash va aholiga boshqa to`lovlarni to`lash nafaka, stipendiya va boshqalar)da;
boshqa har xil qarzga va majburiyatlarni to`lash (masalan, kreditga olingan uchun to`lov, uy-joy, elektroenergiya va boshqa xizmatlar uchun to`lovlar) da .malga oshiriladi.
Pulning to`lov vositasi funktsiyasining yana bir xususiyati shundaki, bu funktsiyada to`lovlar naqd pullik yoki naqd pulsiz shaklda amalga oshirilishimumkin. Bu xususiyati bilav ham pulning to`lov vositasi funktsiyasi muomala vositasi funktsiyasidai farq qiladi.
Pulning bu funktsiyasi yordamida amalga oshiriladigan naqd - pulik va na naqd-pulsiz to`lovlar birgalikda to`lov oborotining vujudga keltiradi.
Pulning to`lov vositasi funktsiyasini biz ikkinchi darajadm deb qarashimiz mumkin emas, chunki bu funktsiyaning bajarilmasdigi to`lovlariing o`z vaqtida amalga oshmasligiga, bu eyea hozirgi kunda mavjud muammolar debitor - kreditor qarzgalarning ko`payishiga, kredit bo`yicha va boshqa moliyaviy majburiyatlarning bajarilmasligiga, xo`jalik jarayonlarining normal borishga katta ta’sir ko`rsatishi mumkin.

Download 171,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish