Пул, кредит ва банклар дарслик

6.4. Инфляцияга қарши сиёсат

Миллий иқтисодиётда инфляцияга қарши сиёсатни ташкил этиш муҳим аҳамият касб этади. Чунки, инфляция мамлакатнинг ижтимоий – иқтисодий сиёсатини издан чиқаради. Ишлаб чиқаришга ва аҳолининг турмуш даражасига салбий таъсир кўрсатади.

Инфляцияга қарши сиёсатни амалга оширишда, иқтисодчиларнинг фикрича, унинг иккита йўли мавжудлиги эътироф этилади:
– умумий талабни тартибга солиш;
– умумий таклифни тартибга солиш.
Умумий талабни тартибга солиш орқали инфляцияга қарши кураш кейнсчилик йўналиши сифатида эътироф этилади. Улар инфляцияга қарши курашда умумий талабни тартибга солиш таклифнинг ошишига самарали таъсир кўрсатишини таъкидлайди. Таклифнинг ошишига самарали таъсир кўрсатадиган асосий омиллар давлат харажатларини ошириш ва имтиёзли кредитларнинг миқдорини кўпайтиришдир. Улар ўз навбатида мамлакатда инвестицион талабни келтириб чиқаради, инвестицион талаб таклифнинг ўсишига олиб келади, таклифнинг ўсиши эса баҳоларнинг пасайишига, баҳоларнинг пасайиши инфляцияни олдини олиш ва гиперинфляцияни бартараф этиш имкониятини беради.
Инфляцияга қарши курашнинг монетаристик йўналиши вакилларининг диққат марказида асосий масала ялпи таклифни тартибга солишга қаратилади. Монитаристларнинг фикрича, инфляцияга қарши курашнинг кейнсчилар томонидан илгари сурилган усули мамлакатни инфляциядан қисқа муддат ичида чиқишга имконият беради, лекин мамлакатда ялпи талаб ва ялпи таклиф ўртасидаги номутаносиблик ҳолати сақланиб қолади. Бунинг натижасида, маълум вақтдан кейин, мамлакатда инфляция жараёни вужудга келади. Монетаристик сиёсатнинг асосчиларидан ҳисобланган Милтон Фридманнинг фикрича – инфляция – бу бевосита пул билан боғлиқ бўлган ҳолат бўлиб, унинг келиб чиқишини асосий сабаби давлатнинг иқтисодиётни бошқаришга нооқилона аралашуви натижасида вужудга келади. Шунинг учун давлат бюджети тақчиллигини қўшимча эмиссия эвазига эмас, балки мамлакатда ялпи таклиф ҳажмини ошириш йўли билан бартараф этиш лозимлигини таъкидлайди.
Монитаристлар кредитнинг фоиз ставкасини ошириш, бюджет тақчиллигини қисқартириш ва солиқ ставкаларини пасайтиришни илгари сурадилар. Уларнинг фикрича, бунинг натижасида, истеъмолга бўлган эҳтиёж қисқаради, инвестиция ҳажми ортади, самарасиз хўжалик субъектлари банкрот бўлади, мамлакатда кучли рақобат муҳити шаклланади. Булар ўз навбатида мамлакатда инфляция даражасининг тушишига олиб келади.
Кўпчилик мамлакатлар инфляцияга қарши курашда кейнсчилик ва монетаристик йўналишнинг у ёки бу жиҳатларини ҳамохонг равишда амалиётга жорий этади.