Пул, кредит ва банклар дарслик

3.4.4. Инкассо топшириқномалар
билан ҳисоб – китоблар

Бизга маълумки, хўжалик юритувчи субъектларнинг банкдаги ҳисобварақларидан маблағларни фақатгина уларнинг топшириғи (тўлов топшириқномаси, аккредитив, ҳисоб – китоб ва пул чеки) ва розилиги (тўлов талабномаси, кредит бўйича муддатли мажбуриятлар, шартномаларда келишилган бўлса, мемориал ордер) билангина ўтказиш қонунчилик ҳужжатларида белгилаб қўйилган.

Бозор муносабатларида хўжалик субъектлари ўртасидаги иқтисодий муносабатларнинг кўпқирралиги ва кутилмаганда вужудга келган зиддиятларни ҳал қилишда қўлланиладиган шундай тўлов ҳужжатлари ҳам мавжудки, ушбу тўлов ҳужжати тегишли муассасалар томонидан банкка тақдим этилганда мижознинг ҳеч қандай розилигини олмасдан туриб, банк бўлими унинг ҳисобварағидан маблағни ҳужжатда кўрсатилган манзилга ўтказиб бериши лозим. Ушбу тўлов ҳужжати инкассо топшириқномасидир.
Инкассо топшириқномаси – банкка мижоз (тўловчи)нинг ҳисобварағидан сўзсиз тартибда маблағларни ҳисобдан чиқариш тўғрисидаги талабини англатади.
Инкассо топшириқномалари банкка қуйидаги ташкилотлар томонидан тақдим қилиниши мумкин:

• 
  ўз вақтида тўланмаган солиқлар ва Давлат бюджетига ўтказиладиган солиқдан ташқари тўловлар (пеня, жарималар)ни ундириб олишда солиқ идоралари;
  
• 
  бюджетдан ташқари фондлар – ўз вақтида тўланмаган тўловларни ундириб олишда, агарда бу қонуний ҳужжатларда кўзда тутилган бўлса;
  
• 
  божхона органлари – ўз вақтида тўланмаган божхона тўловларини ундиришда;
  
• 
  суд органлари уларга берилган ижро ҳужжатлари бўйича;
  
• 
  молиялаштиришга ортиқча ўтказилган маблағларни қайтаришда, юқори молия органлари қуйи бюджет ташкилотларга, давлат кафолати остида берилган муддати ўтган кредитларни қайтаришда ва бошқа ҳолатларда Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигидан инкассо топшириқномалари қабул қилинади;
  
• 
  қонуний ҳужжатларга асосан бошқа органлар.
  

Тўловчининг ҳисобварағида маблағ бўлмаганда инкассо топшириқномаси 2 – картотекада тўловини кутаётган ҳужжатлар қаторига жойлаштирилади ва қонунчиликда ўрнатилган тартибда тўланади.


Инкасса топшириқномалари билан ҳисоб – китобларда
ҳужжатларнинг айланиш тартиби

Туман Давлат солиқ инспекцияси белгиланган солиқларни ўз вақтида тўламаган хўжалик субъектларига нисбатан инкассо топшириқномаларини банкларга тақдим этади (1), тижорат банклари хўжалик юритувчи субъектнинг ҳисобварағида маблағлар мавжуд бўлса, инкассо топшириқномасида кўрсатилган суммани сўзсиз равишда республика ёки маҳаллий давлат бюджетига ўтказади (2), ва тўловчига бу ҳақда хабар беради (3). Агар маблағ етарли бўлмаса ёки умуман мавжуд бўлмаса тўлов ҳужжатлари иккинчи картотекага кирим қилинади, ушбу ҳужжатлар тўловчининг ҳисобварағида маблағлар пайдо бўлиб, тўловлар амалга оширилгунга қадар ҳисобга олиб борилади.
Инкассо топшириқномалари билан ҳисоб – китобларни амалга оширилмаганлиги иқтисодий жараёнларнинг ижобий ташкил этилганлиги ва хўжалик субъектларининг солиқлар бўйича тўловларни ўз вақтида амалга ошираётганлигидан далолат беради.