Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

6.4.Bank kassalariga naqd pul tushumini
va inkassatsiya ishlarini tashkil qilish.
137

---

Mamlalcatda x o ‘jalik yurituvchi sub’ektlarning pul tushumini 
inkassatsiya qilish va bank b o ‘lim lari o'rtasida qim matdorklarni 
tashish U zR MB huzuridagi x o ‘jalik hisobidagi inkassatsiya bir- 
lashm asining xududiy boshkarm alari va b o ‘limlari tom onidan O 'z 
R ning amaldagi qonunlariga muvofiq tom onlar tuzgan shartnoma- 
lar asosida am alga oshiriladi.
B u shartnoma uch tom onlam a, bank, m ijoz va inkassatsiya xiz- 
mati o ‘rtasida tuziladi. 0 ‘zR MB xuzuridagi x o ‘jalik hisobidagi 
inkassatsiya birlashmasi m ustaqil x o ‘jalik hisobidagi tashkilot 
boMib, u o ‘z nizom i asosida ish yuritadi.
Inkassatsiya xizmati xodim lari tegishli tartib qoidalar asosida 
ishga qabul qilinib, ular bilan shartnom a tuziladi.
N aqd pul m ablag‘larini inkassatsiya qilish xizmatlari x o ‘jalik
yurituvchi sub’ektlardan vositachilik to ‘lovlari undirilmagan holda 
pul tushumlarini inkassatsiya qiladilar. K eyinchalik ushbu ishlar 
bilan b o g ‘liq xarajatlar banklar tom onidan bank b o ‘limi va inkas­
satsiya xizmati o ‘rtalarida tuzilgan ikki tom onlam a shartnom a aso­
sida inkassatsiya xizmati har oyda taqdim etadigan to io v hisoblari 
b o 'yich a qoplanadi.
Inkassatorlar tom onidan pul tushum i y ig ‘iladigan x o ‘jalik 
sub’ektlari ro'y x ati maxsus kitobda ro ‘yxatga olinadi va kompyuter- 
larga kiritiladi.
Har bir x o ‘jalik sub’ekti uchun har oyda tashrif varaqasi tuzilib, 
unga su b’ekt ro 'yxatga olingan raqam beriladi. Pul tushum ining 
hajm iga qarab, x o ’jalik sub’ektlariga tegishli tartibda zarur xaltalar 
sotiladi.
X o‘jalik sub’ekt tom onidan plomba (xo‘jalik sub’ektining qisqa- 
rtirilgan nomi yozilgan) 3 nusxada bankka taqdim etilishi kerak.
Har bir xo‘jalik sub'ekti inkassatorlarga pul topshirayotganda xal- 
talarga ilova qaydnomasini 3 nusxadayozib beradilar. 1-nusxa - inkas-
138

---

satsiya xaltasiga; 2-nusxa - inkassatorga; 3-nusxa - mijozda qoladi. 
Pul solingan xaltani qabul qilishdan avval inkassator pul top- 
shiruvchiga fotosurati b o ‘lgan shaxsiy guvoxnomasini, pul tushu­
mini olish uchun tegishli shakldagi ishonchnomani, tashrif varaqa- 
sini taqdim etishi kerak. Pul topshiruvchi javobgar shaxs inkassa­
torga pul solingan xaltani topshirishda tash rif varaqasida k o ‘zda 
tutilgan barcha yozuvlarni qayd etadi.
Pul solingan xaltalarni qabul qilib olishda inkassator quyidagi- 
larni tekshiradi:
xaltaning yaroqliligi va butligi;
uning t o 'g ‘ri plom balanganligini (plom ba izining aniqligi va na- 
m una bilan birligi);
qabul qilinayotgan va topshirilayotgan xaltalam ing raqamlari 
tashrif varaqasida, yukxatda va kvitansiyada k o ‘rsatilgan raqam- 
larga mos kelishini;
x o 'jalik yurituvchi sub’ektning javobgar shaxsini yukxat va kvi- 
tansiyalarga imzo q o ‘yganligini;
tashrif varaqasida k o ‘rsatilgan pul tushum i summasining yukxat 
va kvitansiyadagi yozuvlarga mos kelishini ham da raqam va so ‘z 
bilan yozilgan summalarning o ‘zaro mos kelishini;
kvitansiyaning 3-nusxasiga imzo q o ‘yib, unga sana, qabul qilib 
olinayotgan xaltaning raqamini yozib, y o ‘nalish muxrini bosadi. 
Shundan so ‘ng x o ‘jalik yurituvchi sub’ektning javobgar shaxsiga 
b o ‘sh xaltani beradi.
Banklarga olib kelingan pul tushumli xaltalarni inkasqsatorlar 
bankning kechki kassasiga nazoratchi - buxgalterga topshiradilar. 
X altalar tegishli daftarlarga imzo qo'yilgan holda topshiriladi. 0 ‘z 
navbatida, kassir naqd pul solingan xaltalarni qabul qilib olishda 
quyidagilarni tekshiradi:
pul solingan xaltalam ing butligi (yirtiq, yamoq);
139

---

plom ba izining aniqligi va tasdiqlangan nam unalarga mos keli­
shi;
xaltalar raqam larining yukxatlarda ko'rsatilgan raqam larga mos 
kelishi;
tanga solingan qoplam ing soni, tushum ning umumiy summasi 
yukxatlarda k o ‘rsatilganiga mos kelishi va boshqalar.
A gar nuqsonli xalta aniqlansa, u holda kassir, nazoratchi bux- 
galter va inkassator ishtirokida xalta ochilib, uning ichidagi qim- 
m atdorklar sanaladi. K am chilik aniqlansa, 3 nusxada dalolatnom a 
tuziladi. U nga barcha qatnashgan shaxslar imzo q o ‘yadilar.
1-nusxa - bank y ig ‘m a jildiga;
2-nusxa - tergov organlariga;
3-nusxa - pul topshirgan x o ‘jalik sub’ektiga beriladi.
Pul tushumlarini o ‘z vaqtida kelib tushishini ta'm inlash va bank- 
dan tashqari muom alasini qisqartirish b o ‘yicha VM № 280 (5.08.02 
y. dagi) raqam li qaroriga asosan inkassatorlik guruhi tarkibiga DS 
xizm atining xodim ini kiritish m ajburiy qilib belgilandi. Bu esa pul 
muom alasini m ustahkam lashga yordam beradi.