Psixologiyada ólshew dástúrleriniń tariyxı

1. 3. Psixologiya páninde muǵdardan sapaǵa óz-ara ótiw.
Psixologiya páninde muǵdardan sapaǵa óz-ara o'tig mashqalaalri sapa hám
muǵdar belgilerin analiz qılıw arqalı uyreniledi.
Sapa belgileri: Ob'ekt iye bolǵan hám iye bolmaǵan belgiler. Olardı tikkeley
ólshew múmkin emes (mısalı, shash reńi, qánigelik, ilmiy tájriybe, millet, aymaqlıq mansaulik, maǵlıwmat hám t.b. ).
Muǵdar belgileri: 1) diskret belgiler (arnawlı bir sanlar qatarından ayırım
bahalarnigina qabıllaw múmkin, mısalı, yashalgan jıllar sanı, bir neshe
ret kósher úzilgende nıshanǵa urıwlar hám qáteler sanı hám t.b. ) ;
2) úzliksiz belgiler.
Arnawlı bir aralıqta qanday bahalardı qabıl qılıw múmkin. Mısalı, mexanizmlerdiń islew waqıtı hám t.b. Muǵdar ózgerisleriniń sapa ózgerislerine ótiwi dialektikaning ekinshi nızamı esaplanadı. Sapa bolmısqa proporcional bolıp, arnawlı bir ayrıqshalıqlardıń, zat hám xodisalar baylanıslılıǵınıń turaqlı sisteması bolıp tabıladı. Muǵdar bolsa zat hám hádiyseń ólshenerlik parametrleri (nomer, baha, kólem, salmaqlıq, ólshem hám t.b. ). Norma - muǵdar hám sapa birligi bolıp tabıladı. Arnawlı bir muǵdarlıq ózgerisler tásirinde sapa da ózgerip baradı biraq sapa sheksiz ózgerolmaydi. Muǵdarlıq ózgerislerdiń sapa ózgerislerge ótiwine bir neshe mısallar keltiriw múmkin: aytaylik, arıq kisi hár kúni 50 grammdan salmaq asıra baradı. Bara-bara onıń tompaq adamǵa aylanıwı tayın. Biraq 50 grammdan salmaq arttırıwdıń qaysı jıldamınan baslap, onı tompaqlar qatarına qosıw múmkin. Yamasa kerisinshe arnawlı parxez tutqan tompaq kisi kúnine sonsha salmaq joǵatsa, qaysı jıldam onıń niyetine jetkenin (kerekli vaznga eriskenin) belgileydi.
Zat hám ob'ektlerge úzliksiz tásir etip turǵan muǵdarlıq tásirinler, sol zatlardıń strukturalıq ózgeriwine sebep boladı. Biraq pútkilley strukturalıq ózgeris
momentin anıqlaw qıyınshılıqlı. Sapa ózgerislerin tómendegi túrlerge bolıp úyreniw múmkin: kútpegende, jıldamlıq, bilinmay, evalyutsion ózgerisler.
Sapa -zatlardıń ishki spetsifikasi bolıp tabıladı. Muǵdar bolsa, zatlardıń sırtqı
spetsifikasi bolıp tabıladı. Olar normada to'qnashadilar.