Psixologiyada ólshew dástúrleriniń tariyxı

2. Filosofiya hám psixologiya pánlerinde sapa hám muǵdar túsinikleriniń óz-ara baylanıslılıǵı.

Ólshew usılın gnoseologik tiykarlash úyrenilip atırǵan ob'ekt (hádiyse) sapa
hám muǵdar tariypleri qatnasınıń ilimiy anglanishi menen tıǵız baylanıslı. Bul usıl járdeminde tek muǵdar tariypleri belgilengenler etilse de, bul tariypler úyrenilip atırǵan ob'ekttiń sapa tárepinen anıqlanǵanlıǵı menen tıǵız baylanıslı. Áyne sapa tárepinen anıqlanǵanlıq sebepli ólsheniwi kerek bolǵan muǵdar tariyplerin ajıratıp alıw Múmkin. Úyrenilip atırǵan ob'ekt sapa hám muǵdar tárepleriniń birligi bul táreplerdiń salıstırǵanda ǵárezsizligin, sol menen birge olardıń tereń óz-ara baylanıslılıǵın ańlatadı. Muǵdarlıq tariyplerdiń salıstırǵanda ǵárezsizligi olardı ólshew processinde úyreniw, ólshew nátiyjelerin bolsa ob'ekttiń sapa qásiyetlerin analiz qılıw maqsetinde paydalanıw imkaniyatın beredi.
Eksperimental izertlewlerde bir qatar metodlardıń qollanılıwı psixologiyaning ǵárezsiz pán retindegi poziciyayini bekkemledi.
S. L. Rubenshteynning pikrine qaraǵanda (1946 ), «Bir neshe on jıllıqlar ishinde psixologiyada qollanılatuǵın ámeliy eksperimental material ádewir kóbeydi hám fanda qollanılatuǵın metodlar jáne de joqarı dárejede jetilistiriwdi hám anıqlaw kóriniske iye boldı pánniń kórinisi anaǵurlım saldamlı tús aldı. Tekǵana jańa, bálki kúshli eksperimental metodlardıń qollanılıwı psixologiyalıq máseleler aldına taǵı qatar jańa, zamanagóy mashqalalardi qoydıqı, olardı sheshiw mashqalası qıyınshılıq tuwdırmaydi».
Taǵı sonı atap ótiw kerekki, eksperimentga tiykarlanǵan muǵdarlıq metodlar menen bir waqıtta xarakteristikalaytuǵın metodikalar (sapa ) rawajlanıp bardı. XIX-XX ásirlerde batıs psixologiya áleminde psixologiyalıq izertlew metodları individual poziciyaǵa iye bolıp, filosofiyalıq pánlerden ajralıp shıǵıp, stoxastik metodlar tiykarında kazual jaǵdaylarǵa ataq beriw usılları jetilistirildi. Onıń dúzilisi quramında psixologiyalıq izertlewlerdiń ishki hám sırtqı validligi támiyinlendi.