Psixologiya

Hayolning  alohida  bir  shakli  bu  -  orzudir.  Ijodiy  hayol  singari  orzu  ham 
alohida,  mustaqil  yangi  obrazlar  yaratishdir.  Ammo  orzuning  ijodiy  hayoldan  farq 
qilgan ikki muhim xususiyati bor:  
1.  Orzu  -  tilakdagi  mavjud  obrazlar  yaratilishi,  lekin  ijodiy  hayol  yaratgan 
obrazlar  hamma  vaqt  yozuvchining  tilaklarida  gavdalanavermaydi.  Misol  uchun, 
N.V.Gogol  asaridagi  Chichikov,  Plyushkin,  Nozdrevlar  kabi  salbiy  obrazlarni, 
«Gogolning orzusi” deb bo`lmaydi. Kishining orzularida uning tilaklari, uni jalb qilgan 
narsalari, uning intilishlari obraz shaklida gavdalanadi.  
2.  Orzu  -  ijodiy  faoliyat  doirasiga  kirmagan,  ya‟ni  badiiy  bir  asar,  ilmiy 
kashfiyot,  texnikaga  oid  ixtirochilik  va  boshqa  buning  kabi  narsalarda  oshkor  bo`lib, 
bevosita  va  darhol  bir  samara  bermagan  hayoldir.  Orzu  kelajakka  qaratilgan,  kelajak 
bo`lganda ham tilakdagi kelajakka qaratilgan hayol surishdir.  
Yuqorida  aytib  o`tganimizdek,  ijodiy  faoliyatga  hamma  vaqt  fantaziya 
qo`shilgan  bo`ladi.  Biroq  hamma  vaqt  ham  odamning  amaliy  harakatlarida  hayol 
jarayonlari  darhol  amalga  oshavermaydi.  Ko`pincha  hayol  jarayonlari  odam  amalga 
oshirishni  istaydigan  timsollar  shakliga,  ya‟ni  alohida  ichki  faoliyat  shakliga  kirib 
oladi.  Ana  shunda  odam  kelgusida  xohlaydigan  timsollarni    orzu  deb  biladi.  Orzu 
odamning  voqelikni  o`zgartirishga  qaratilgan  ijodiy  kuchlarni  hayotga  tadbiq  qilishni 
zarur shartlaridir. Orzu hayotni ilmiy ko`ra bilishning elementidir.  
 Psixologiyada hayol insonning ijodiy faoliyatining tarkibiy qismi sifatida talqin 
kilinadi, u tizimiy xususiyatli xatti-harakatning oraliq va yakuniy maxsullari orqali aks 
etadi,  muammoli  vaziyatda  noaniqlik,  noma‟lumlik  alomatlari  vujudga  kelsa,  u  holda 
faoliyat rejasini qayta ko`rib chiqishni tahminlash imkoniyatiga ega.