Psixologiya

                               Tafakkur haqida umumiy tushuncha.   
Tafakkur – inson aqliy faoliyatinining yuqori shakli, real olamni aks ettirishning 
umumlashgan  va  bevosita  usuli  bo‟lib,  obektlar  orasidagi  bog‟liqlik,  bilish  jarayoni, 
yangi bilimlarni ochish, ijodiy, muammoli  masalalarni echishga qaratilgan jarayondir. 
Tafakkur  atrof-muhitdagi voqelikni nutq yordami  bilan  bilvosita, umumlashgan  xolda 
aks ettiruvchi psixik jarayon bo‟lib, u ijtimoiy sababiy ichki bog‟lanishlarni anglashga, 
yangilik ochishga va bashorat qilishga yo‟naltirilgan aqliy faoliyatdir. 
Tafakkurning  o‟ziga  xos  xususiyatlari  uni  til  bilan  bevosita  bog‟liqligidir. 
Tafakkur  nutqda  namoyon  bo‟ladi.  Tafakkur  inson  hayoti  tajribasida  sezgi,  idrok  va 
tasavvurlar  asosida  yuzaga  keladi  va  rivojlanadi.  Tafakkur  tufayli  sezgi  va  idrok 
asosida  olamni  aks  ettirish  yanada  aniq  va  to‟g‟ri  bo‟ladi.  Tafakkur  borliqni 

---

85 
 
umumlashgan  holda  aks  etishidir.  Qachonki  muammoli  vaziyat  paydo  bulganda 
tafakkur  ishga  tushadi.  Tafakkur  yordamida  biz  predmetlar  orasidagi  bog‟liqlik  va 
munosabatlarni yana ham chuqurroq anglaymiz va ochib beramiz. Tafakkur orqali biz 
bevosita kuzatmagan narsalarni ham bilishimizga imkon yaratadi.  
Tafakkur  -  jiddiy  ravishda  yangilik  qidirish  va  ochishga  ijtimoiy  jihatdan 
bog‟liq,  aloqador  psixik  jarayondir,  uning  tahlili  va  sintezi  jarayonida    voqelikni 
bavosita  va  umumlashtirib  aks  ettirish  jarayonidir.  Tafakkur  amaliy  faoliyat  asosida  
hissiy bilishlardan paydo bo‟ladi va hissiy bilish chegarasidan  ancha tashqariga chiqib 
ketadi. 
Bilish faoliyati sezish va idrok qilishdan boshlanadi va keyin tafakkurga o‟tadi. 
Biroq  eng  rivojlangan  tafakkur  ham  hamisha  hissiy  bilish  bilan  bog‟langan  bo‟ladi. 
Kishi tafakkur jarayonida hissiy bilish chegarasidan chetga chiqadi.  
6-shakl