Psixologiya

psixik faoliyat buyumlar va jarayonlar xususiyatlarini o’zida namoyon 
qiladi
 
2.
 
ularning maqsadga muvofiq tarzda qayta o’zgartirilishini amalga oshiradi 
 
3.
 
psixik andozalar o’xshashligini, natijalar va harakatlarning kutilmalariga 
muvofiqligini ko’rsatadi
 
4.
 
ularni uzluksiz ravishda yo’naltirib va nazorat qilib turadi 
 
 
Inson  faoliyati  murakkab  va  o‟ziga  xos  jarayon  bo‟lib,  shunchaki  ehtiyojlarni 
qondirishdan  iborat  emas,  balki  ko‟pincha  jamiyatning  maqsadi  va  talablari  bilan 
belgilanadi.  
Psixologik  manbalarga  asoslanib  fikr  yuritganimizda,  ehtiyoj  -  jonli  mavjudot, 
hayot  kechirishining  yaqqol  shart-sharoitlariga  uning  shularga  tobe  ekanligini  ifoda 
etuvchi  va  mazkur  shart-sharoitlarga  nisbatan  faolligini  namoyon  qiluvchi  holat 
tariqasida  ifodalanadi.  Shaxs  faolligining  manbai  uning  ehtiyojlaridadir.  Mana  shu 
ehtiyoj  odamni  ma‟lum  tarzda,  ma‟lum  yo‟nalishda  harakat  qilishga  undaydi.Ehtiyoj 
shaxs  aktivligining  manbai  sifatida  namoyon  bo‟ladigan  va  uning  aniq  yashash 
sharoitiga  bog‟liqligini  ifodalovchi  xolatdir.  Shaxsning  faolligi  ehtiyojlarni  qondirish 
jarayonida  namoyon  bo‟ladi.  Odamning  ehtiyojlari  unga  tarbiya  berish  jarayonida, 
ya‟ni  inson  madaniy  dunyosi  bilan  munosabatga  kirishish  jarayonida  tarkib  topadi. 
Odamning  ehtiyojlarini  qondirish  jarayoni,  uning  tomonidan  ma‟lum  ijtimoiy 
taraqqiyot  natijasida  yuzaga  kelgan  faoliyat  shakllarini  faol  maqsadga  muvofiq 
o‟zlashtirish jarayoni sifatida namoyon bo‟ladi. Odamning ehtiyojlari ijtimoiy shaxsiy 
xarakterga  egadir.  Ehtiyojlar  paydo  bo‟lishiga  va  predmetiga  ko‟ra,  ya‟ni  nimaga 
qaratilganiga qarab farqlanadi. Ehtiyojlar qondirilishi jarayonida rivojlanib va o‟zgarib 
boradi.  Kishining  ehtiyojlari  ham  ijtimoiy,  ham  shaxsiy  xarakterga  egadir.  Ehtiyojlar 

---

36 
 
kelib chiqishiga va predmetiga ko‟ra - tabiiy va madaniy, moddiy va ma‟naviy bo‟lishi 
mumkin.                                                                                                                 
                                                                                                                  6-shakl 
 
Ehtiyojlarning  qondirilishi  bilan  bog‟liq  bo‟lgan  faoliyatga  undovchi  va  uning 
yo‟nalishini belgilovchi sabablar motivlar hisoblanadi.  
 
Amerikalik  psixolog  Abraxam  Maslou  XX  asrning  40-yillarida    ehtiyojlar 
ustunligi  nazariyasini  yaratdi  va  kishilar  o‟z  motivlari  jarayonida  ehtiyoj  va 
qiziqishning 5 turiga tayanadilar dedi.   
 
A.  Maslou  motivatsiyani  ijobiy    ifodalab  bergan.  Maslou  o‟z  nazariyasida 
quyidagi asosiy ehtiyojlarni ajratib bergan:  

  tabiiy-fiziologik ehtiyojlar; 

  himoyalanish ehtiyoji: uzoq yashash va muqarrarlik; 

  aloqadorlik va sevgi-muhabbatga bo’lgan ehtiyoj (muomalada bo’lishga