Psixologiya kafedrasi umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI

«UMUMIY PEDAGOGIKA NAZARIYASI VA AMALIYOTI»

FANIDAN
O’QUV MATERILLARI
MA’RUZALAR MATNI

Samarqand – 2019

KIRISH

O’zbekiston Respublikasining bundan keyingi rivojlanishi bevosita ta’lim-tarbiya natijasiga bog’liqligi barchaga ayon. Ta’lim-tarbiyani takomillashtirmay ma’naviy boy barkamol insonni tarbiyalash mushkul. Bu haqda O’zbekiston Respublikasining Ta’lim to’g’risidagi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi belgilab berilgan ijtimoiy vazifalardan kelib chiqib yosh avlod ta’lim-tarbiyasini tashkil etishi kundalik hayotning o’zi talab qilmoqda.

Hurmatli Prezidentimiz Karimov I.A. «Barkamol avlod orzusi» asarida «Biz komil inson tarbiyasini davlat siyosatining ustivor sohasi deb e’lon qilganmiz. Komil inson deganda biz, avvalo, ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan bilimli, ma’rifatli kishilarni tushunamiz». Va yana «Yuqori malakali, zamonaviy fikrlaydigan odamlarning yetishmasligi bizning olg’a siljishimizda hamon katta to’siq bo’lib turibdi. Bunday kadrlarni, avvalombor, yosh kadrlarni topish, o’stirish, tarbiyalash bugungi kunning eng dolzarb masalasiga aylanmoqda», deb juda o’rinli ta’kidlangan. Haqiqatan ham bunday fazilatlarga ega bo’lgan kishini shakllantirish pedagogika fani va shu sohada ishlaydigan mutaxassislari zimmasiga yuklatilgan.

Savol tug’iladi: ular ta’lim-tarbiya borasida nima qilishlari, qanday yo’l tutishlari lozim? Bu va boshqa savollarga ma’lum darajada pedagogika fani javob beradi. Pedagogika fani nima va u qachon paydo bo’lgan? Mazkur savolga javob berishdan oldin tarixiy manbalarga murojaat etaylik. Manbalarda yozilishicha, kishilik jamiyati paydo bo’lgach, ijtimoiy hayotda orttirilgan tajribalarni qo’yi avlodga o’rgatish ehtiyoji tug’iladi. Tajribalarning to’planishi natijasida ta’lim-tarbiyaning dastlabki tamoyillari vujudga keldi. Bu haqda mashhur mutafakkir A.R.Beruniyning «Vaqt pillapoyasi cheksizdir, bir-birining o’rnini egallab boradigan avlodlar zinadan zinagagina ko’tariladilar xolos. Jamlangan tajribani har bir avlod o’zidan keyin kelayotgan, o’zidan keyin uni taraqqiy ettiradigan va boyitadigan navbatdagi avlodga yetkazib beradi», - deb bildirgan fikri bag’oyat o’rinlidir.

Tabiat, ijtimoiy hayot haqidagi barcha tajribalar asosida muayyan bilimlar ortib bordi. Ta’lim-tarbiya ishlari bilan shug’ullanuvchi tarbiyachilar kasb-hunar vakillari sifatida ajralib chiqa bogshladi. Ularning ta’lim-tarbiya borasidagi faoliyatlari va to’plangan tajribalaridan o’rinli foydalanishlari pedagogika fanining vujudga kelishiga olib keladi. Shu asnoda dastlabki maktab ko’rinishidagi muassasalar vujudga keldi, taraqqiy etdi. Shunday qilib, pedagogika ta’lim-tarbiyaning maqsad va vazifalari, ularning mazmuni, usullari hamda tashkil etish shakllari haqida ma’lumot beruvchi fanga aylandi. Demak, pedagogika fani o’sib kelayotgan yosh avlodni barkamol inson etib tarbiyalashda ijtimoiy ahamiyat kasb etadi.

Bo’lajak malakali pedagog va psixolog bakalavr mutaxassislarni tayyorlashda pedagogika fanining umumiy asoslari va didaktika masalalari haqidagi ma’ulmot muhim o’rin tutadi. Shuning uchun bo’lajak pedagog-psixolog bakalavr mutaxassislar pedagogika nazariyasining mavzulari haqida atroflicha ilmiy, nazariy bilim olishlari bag’oyat muhim. Chunki bo’lajak bakalavrlar mazkur leksiyalar kursini davlat ta’lim standarti, o’quv dasturi talablari asosida izchil, tizimli o’rganishi pedagogik faoliyat uchun zarur bo’lgan ko’nikma va tajribalarni tarkib toptirishga bevosita yordam beradi. Bu esa bo’lajak bakalavr, magistr pedagog va psixologlarni pedagogik tizimga tayyorlashga zamin yaratadi.