Psixologiya kafedrasi umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti

Tayanch so’zlar, iboralar va tushunchalar:

Pedagogning o’quvchilar bilan muomala madaniyati, muomala madaniyatini shakllantirish, allomalarning muomala madaniyati to’g’risidagi fikrlari.

Muomala axborot jarayoni hisoblanadi. Chunki axborot pedagogdan o’quvchilarga yoki aksincha o’quvchilardan pedagoglarga boradi. Pedagog bevosita shaxslararo muomaladan o’z tarbiyalanuvchilari, umuman kollektiv haqida, undagi ichki jarayonlar haqida g’oyat xilma-xil axborotga ega bo’ladi. Pedagog muomala jarayonida o’z tarbiyalanuvchilariga ham maqsadga qaratilgan axborotni, ham uning o’quvchilarga murojatida tagma’no tarzida batamom kirib boradigan axborotni ma’lum qiladi.

Bolalar bilan bevosita muomala pedagogga jamoadagi yoki ayrim o’quvchilardagi biron-bir voqyeani rivojlanish jarayonida o’rganish zarur bo’lganda ro’y berayotgan hodisalar va jarayonlarning sabab-oqibat aloqalarini payqab olishda, ularning tug’ilishi, paydo bo’lishi va rivojlanishni kuzatish, bundan tashqari, bu hodisalar va jarayonlarning yanada rivojlanishi to’g’riligini ma’lum darajada oldindan aytib kerak bo’lganda ham zarurdir. Bu hol birinchi navbatda pedagog bilan o’quvchilar o’rtasida qaror topgan munosabatlarga bog’liq bo’ladi. Lekin pedagogning shaxsi ham katta rol o’ynaydi.

Kishilar o’rtasida normal munosabatlar o’rnatish uchun muomala madaniyati katta ahamiyatga ega.

U xarakterning kishilarga hurmat, xayrixohlik, sabr kabi belgilaridan tashqari yana xushmuomalalik, nazokatlilik kabi alohida belgilarni rivojlantirishni ham nazarda tutadi.

Xushmuomalalik - asosiy mazmuni insoniy muomalaning turli vaziyatlarda axloqning muayyan qoidalariga rioya qilish, odobga rioya qilish odatlaridan iborat xarakter belgisidir.

Avvalo insonning boshqalar haqidagi birinchi tasavvurini u bilan tanishganda o’zgartira olish qobiliyatidir. Ko’p hollarda bu dastlabki taassurot ancha chegaralangan axborot asosida vujudga keladi. Yangi tanishimizning aslida qanday odamligini biz bilmaymiz, faqat qanday ko’rinishga egaligini ko’ramiz xolos. Shuning uchun xulq manerasi, kiyimining mosligi bularning barchasi bizning unga bo’lgan birinchi munosabatimiz xarakteriga jiddiy ta’sir ko’rsatadi. Kiyimiga qarab kutib olishadi, aqliga qarab kuzatib qolishadi. ammo insonning kiyimidan aqligacha baho berib chiqish hammaning ham qo’lidan kelavermaydi.

O’quvchilarning muomalasini tashkil etish pedagogik ta’sir ko’rsatishning shunday guruhiga kiradiki, u faqat alohida bir o’quvchiga qaratilib qolmasdan balki o’quvchilarning muayyan birligiga - maktab jamoasidan tortib, oshno-og’aynilar bilan guruhiga ham mo’ljallangan. Shu munosabat bilan muomalani tashkil etish usullari tizimini o’z ichiga oladi, ular yordamida ta’lim-tarbiya jarayoning mazmuni o’quvchilar muomalasining mazmuni asosiga aylanadi, o’quvchilarning muomalasini nazarda turadigan ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishning qulay shakllari muomala uchun yaxshi sharoit yaratadi, muomalaning va umuman tarbiyaviy ish tizimining tarbiyaviy samaradorligiga bevosita va bavosita ta’sir ko’rsatadi.

O’quvchilarning ijodkorligi uchun iloji boricha ko’proq imkoniyat yaratib berish zarur, bu ularning muomalaga shakllari va usullarini ishlab chiqishga bo’lgan ehtiyojini faollashtirish eng muhim omillardan hisoblanadi.