Psixologiya kafedrasi umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti

2. Sharqona pedagogik mahorat masalalari

Pedagogik mahorat fanining yoshlarga ko’rsatadigan tarbiyaviy ta’siri avvalo uning axloqiy fazilatlari va milliy qadriyatlarga nechog’liq tayanishga bog’liq. Demak, uning muvaffaqiyatga erishishi faqatgina umuminsoniy qadriyatlar – Yevropa, AQSh, umuman chet el pedagogik mahorat sirlarini o’zlashtirish bilangina cheklanib qolmay, balki milliy mafkuraning islomiy qadriyatlar va u yaratgan boyliklardan qay darajada foydalanishiga ham bog’liqdir.

Bu o’z navbatida milliy tarbiya mezonlarining umuminsoniy qadriyatlar darajasiga ko’tarilishini ta’minlaydi.

Islom olamining buyuk allomalari bo’lgan al-Buxoriy, al-Termiziy, Bahovuddin Naqshband, Xoja Ahmad Yassaviy, Hoja Ahrori Vali, Mahdumi a’zam Kosoniy (Dahbediy)larning pedagogik qarashlari va mahoratlari, ularning Vatan, muhabbat, ezgulik, insonparvarlik, axloq, halollik, mehnatsevarlik haqidagi fikrlari, ayniqsa, ota-ona, o’qituvchi, keksa kishilar, mehmon oldida o’zini qanday tutish, axloq-odob haqidagi o’gitlari zamonaviy pedagogik mahorat fani uchun manba bo’la oladi.

O’zbek xalqi, umuman, Sharq xalqlari ertak va dostonlari, xalq og’zaki ijodi, xalq kitoblari va buyuk donishmandlarning axloq-odob to’g’risidagi o’gitlarini umumlashtirganimizda Sharq o’qituvchisi va o’quvchisi uchun mushtarak bo’lgan mahorat namunalarini ko’ramiz.

Har bir jiddiy ishni ota-ona (yoki ustoz) bilan maslahatlashgan holda boshlash: samimiy salomlashish; oiladagi, qishloqdagi, mahalladagi, guzar, turar joydagi mavqyei, hurmati, maktabdagi hurmati, oila, ota-bobolar nomi, obro’sini saqlashga harakat qilish, milliy marosimlarda qatnashish odobi, o’tgan ajdodlar tajribasini yoshlarga sabot bilan o’rgata bilish, kattalar va ustozlarga hurmat-ehtirom ko’rsatish, gapni kesmaslik, keksalarning oldini kesib o’tmaslik, savolga ehtirom va odob bilan, o’ylab javob qaytarish, mahmadonalik qilmaslik, ig’vo qilmaslik, kattalarning nuqsonini betgachoparlik bilan yuziga aytmaslik, ustozdan keyin turish, mashg’ulotga undan oldin kelish, kichiklar, ayniqsa, qiz va ayollarga g’amxo’rlik qilish, g’ururli, kamtarin, shijoatli va mard bo’lish, hamma ishda pokizalikka e’tibor berish va hokazo.

Pedagogik mahorat fanini chuqur va har tomonlama egallashni maqsad qilib olgan har bir mutaxassis yuqorida bayon qilingan sharqona odob-axloq normalarini egallamas ekan, o’z maqsadiga erisha olmasligi tayin.

Buyuk mutafakkir Abu Ali ibn Sinoning pedagog mahorati haqidagi quyidagi o’gitlari diqqatga sazovordir. U «Tadbiri manzil» asarida yozishicha, bolalarni jamoa-jamoa qilib o’qitish lozim. Bunday ta’lim quyidagicha foyda keltiradi: 1) Ularda fanlarga nisbatan qiziqish uyg’onadi. O’z bilimlaridan faxrlanish, boshqalarning bilimiga havas uyg’onadi. G’urur boshqalardan orqada qolmaslikka, ulardan uzib ketishga undaydi. 2) Bir-birlari bilan muomala qilishlari jarayonida nutqlari o’sadi, xotiralari mustahkamlanadi. Demak, mustaqil ravishda bilim olishga ham yo’l ochiladi. 3) Jamoaviy ta’limning bir ijtimoiy foydasi shundaki, o’quvchilar o’zaro do’stlashadilar, burch va vazifalari haqida bahslashadilar, musobaqalashadilar.

Bularning hammasi bahs-muhokama obyekti sifatida namunali xulq-atvor normalarini tarbiyalash uchun xizmat qiladi.