aloqadir. O`rtadagi suhbat qog`ozga yoki magnit tasmasiga qayd etib boriladi
(V.A.Yadov). Interv’yu usulini qo`llanish doirasi g`oyatda keng bo`lib, u
sotsiologiya,
psixologiya, jurnalistika, etnografiya, statistika,
pedagogika va
boshqa fanlarda interv’yu ikki asosiy maqsada qo`llaniladi: a)voqea va faktlar,
shaxslarga oid kerakli informatsiyaga ega bo`lish uchun; b)tadqiq etiluvchi
ob`ektga muayyan ta`sir o`tkazish uchun o`tkazish tajribasiga ko`ra, interv’yuni
erkin, standart va yarim standart ko`rinishlarga ajratib o`rganish mumkin. e
rkin
interv’yu
ilgaridan tayyorlangan savollar kelib chiquvchi savollar asosida qurilib,
muayyan dastur yo`nalishida bir necha soat davometishi mumkin. Formal yoki
standart interv’yu janr xususiyatidan kelib chiqqan holda, qisqa muddatli va uzoq
muddatli interv’yularga bo`linadi.
Uzoq muddatli interv’yuda
sotsiolog
suhbatdosh
ichki dunyosi, o`y-fikrlari, Dunyoqarashiga oid axborotlarni butun
to`laligicha ilg`ab olish, atroflicha ma`lumonga ega bo`lish maqsadini ilgari suradi.
Qisqa muddatli interv’yuda esa aniq va muayyan mavzu yuzasidan suhbat
vositasida ma`lumot olishni ko`zda tutadi.
Yarim standart interv’yu
janri, o`z
navbatida, bir necha ko`rinishlarga bo`linadi. Ularni guruhiy panel’ (qayta-qayta
interv’yu o`tkazish usuli), klinik va fokuslashtirilgan xillarga ajratish mumkin.
Panel’ xildagi interv’yuda
ayni bir xil kishilar ma`lum vaqt o`tgandan so`ng,
dastlabki interv’yuda ko`tarilgan mavzu yuzasidan yana suhbatga jalb etiladi.
Bunday usuldagi interv’yularning o`ziga xosligi shundan iboratki,
dastlab
shakllangan ijtimoiy va shaxsiy fikrlarning hayotiyligi darajasi tekshirib ko`riladi.
Klinik interv’yu
ega sotsiolog tadqiqotlarning dastlabki bosqichida sotsiolog uchun
ilmiy muammo predmet iva ob`ektini aniqlab olish uchun judamuhimdir.
Mo`ljalli
interv’yu
respondent bilan yuzma-yuz va telefon orqali amalga oshiriladi. Mazkur
usuldagi kamchiliklar sifatida uni faqat telefonii bor kishilar o`rtasida o`tkazish,
reprezentativlik ta`minlanmasligi holatlarini qayd etib o`tish kerak.
Ta`kidlash joizki, interv’yu olishda sotsiolog quyidagi o`ziga xos
qiyinchiliklarga ha duch kelishi mumkin:
-har bir respondent bilan suhbat o`tkazishda muayyan ruhiy yaqinlik izlash
lozim;
-muayyan mablag` va vaqt yo`qotish hollari mavjudligini hisobga olish
kerak;
-interv’yu beruvchi shaxslarni suhbatga tayyorlash taraddudini ko`rish
lozim;
-ba`zida interv’yu oluvchi kishi shaxsini maxfiy tutib qolish muammolarini
hal eta bilish kerak.
Yana shuni diqqit
markazida saqlash lozimki, sotsiolog tadqiqot boshida
interv’yu beruvchi kishi shaxsiga to`la va atroflicha baho berishi, hamda nima
sababdan ayni shu kishiga murojaat qilinayotligini izohlashi kerak. Interv’yu
beruvchi shaxslarni tanlashda quyidagi
talablarga rioya qilinsa, foydadan xoli
bo`lmaydi: 1.Tadqiqot mazmunini to`ldiruvchi shaxs boy hayotiy tajribaga,
muayyan ijtimoiy-ma`naviy printsiplarga ega bo`lishi lozim. 2.Suhbatga jalb
eitiluvchi shaxs aqliy va ma`naviy barkamol bo`lishi maqsadga muvofiq,
negaki
ko`pincha suhbat chog`ida nafaqat, tadqiqot mavzuidan, balki tanlangan tadqiqot
predmetidan tashqarii umumiy masalalarni ham ko`tara bilish hollarga duch kelib
turiladi. 3.Interv’yu oluvchi shaxs gapga chechan, suhbatga jalb eta biluvchi kishi
bo`lishi, lozim bo`lganda zaruriy masalalarga suhbat mavzuini bura bilashi kerak.
4.Interv’yu oluvchi kishi intizomli, halol bo`lishi, ko`rsatmada belgilangan hamma
talablarni og`ishmay amalga oshirishi lozim. 5. Interv’yu oluvchi tadqiqot predmeti
va maqsadini chuqur o`zlashtirgan bo`lishi, suhbatlashish malakasiga ega bo`lishi
joiz. 6.U albatti, sog`lom va chidamli bo`lishi ham kerak, negaki suhbat ba`zan 4-5
soatga ham cho`zilib ketishi mumkin.
Interv’yu savollarini tayyorlash muhim sotsiologik bosqich hisoblanadi.
Savollar, asosan, uch qismidan iborat bo`ladi: kirish, asosiy qism va xulosa.
Interv’yuning
kirish
savollarida ko`pincha o`tkazilayotgan tadqiqot xususida
jamoatchilik fikri, mavjud shakllangan va shakllanayotgan
ijtimoiy ahvol bayon
etilib, mazkur masalalarga doir suhbatdosh fikrini o`rganish mazmuni aks etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
