Psixologiy asi

129

---

7 .2 . O n g p a to lo g iy a s i
Somnolensiya (uyqu bosishi) - sog'lom odam larda ham kuzatiladi. 
M asalan, kechasi bilan kasalxonada navbatda turib, ertasi kuni ham 
ishlaganda, vaqtida uxlab dam olmagan holatlarda, uzoq yo'lga mashina 
haydab chiqqanda va hokazo. Somnolensiya bedorlik va uyqu orasidagi 
chegaradosh holatdir. Turli xil kasalliklarda somnolent holat ancha vaqt 
davom etishi (soatlab yoki bir necha kun) mumkin. Bemor uyquchan 
b o'lib qoladi. Uning m udroq ongida haqiqiy idrok etish va tushsimon 
kechinm alari chalkashib ketadi. U n d a goho u yoki bu kechinm alar 
ustunlik qiladi. Bemor d iq q atin i b iro r narsaga qisqa vaqt jalb etsa, 
atro fid ag i n arsalarg a d iq q atin i to 'p la b q arasa, n im an id ir anglashi 
mumkin, lekin bu narsalar xotirasida turmaydi. Bunday holat, ayniqsa, 
giyohvandlarda, spirtli ichimliklar va uyqu dorisini k o 'p iste’mol qilganda 
kuzatiladi.
Obnubilyatsiya («nubes» - bulut degani) ham somnolent ongga o'xshab 
ketadi. Bu ongning yengil buzilishidir. Bulut osmonni xira qilgani kabi 
b a ’zi kasalliklarda ong xiralashuvi ham kuzatiladi. Ong bir necha daqiqa 
xiralashadi, xolos. Bunda tevarak-atrofni anglash, atrofdagi odamlarni 
tanish va xotiraning buzilishi kuzatilmaydi.
O ngning birdan yuz beradigan qisqa m uddatli buzilishiga, y a ’ni 
hushdan ketishga sinkope deb ataladi. Bu holat qattiq q rqqanda, o 'ta
hayajonli xabarlarni eshitganda, arterial qon bosim b irdan pasayib 
ketganda kuzatiladi. Sinkopening sabablari turli-tum an bo'lib, bunda 
hushdan ketish qisqa m uddat davom etadi.
Sopor - ongning ancha chuqurroq buzilishi. Sopom ing uch xil darajasi 
farq qilinadi:
1) yengil sopor - bunda bemor yengil uyqu holatida bo'ladi, savollarga 
javob berishi susayadi, uyqu kelayotganligidan noliydi, sekin va cho'zib 
gapiradi;
2) o‘rta darajadagi sopor - bunda uyquchanlik biroz kuchayadi, ko'z 
qorachig'iningyorug'likka ta ’siri pasayadi, o'z holicha gapirmaydi, oddiy 
savollarga kechikib bo'lsa ham jav o b berishga intiladi, bemor ko'zini 
yumib yotaveradi;
3) chuqur sopor - savollarga javob bermaydi yoki ancha kechikib bir 
xil tarzda javob beradi, ko'z qorachig'ining yorug'likka t a ’siri yanada 
susayadi, ahvoli qattiq uxlab yotgan odamni eslatadi.
Koma - ongning batam om buzilishi bo'lib, bemor tashqi dunyodan 
butunlay uzilib qoladi. Bunday paytlarda bemor hech qanday tashqi ta ’sir 
(o g'riq, harorat) ga javob bermaydi. K o 'z qorachig'ining yorug'likka 
ja v o b reaksiyasi y o 'q o lg an b o 'la d i, k o n y u n k tiv al v; korneal, pay
130

---

reflekslari chaqirilmaydi. M ushaklar tonusi yo ‘qoladi. Kom a bir necha 
kundan bir necha oygacha davom etishi mumkin.