Psixologiy asi

30-rasm . Bu rasmda 4 vaziyat aks ettirilgan (X .B idstru p b o'yicha). V a z iy a tn i diqqat
bilan o'rganing va kim qaysi tem perament egasi ekanligini aniqlang.
156

---

va to'xtovsiz reaksiyali odamlardir. U lar bir maromda ishlay olishmaydi, 
goh g ‘ayrat bilan, goh imillab ishlashadi. Shuning uchun ham ehtiyot­
korlik, sabr-toqat va chidam talab qilinadigan vaziyatlarda xoleriklar 
qiyin ahvolga tushib qolishlari mumkin.
M elanxoliklar
g'amgin, ju r’atsiz va m a’yus kishilardir. Saiga charchash, 
biror ishga yetarlicha ju r ’at etmaslik, o 'z fikrlari va istaklarini qondira 
o lm a slik u lar uchun xosdir. M ela n x o lik lar, k o 'p in c h a , a rz im a g a n
qiyinchiliklarga bardosh bera olm aydilar, ularga qarshi kurashdan voz 
k ech ad ilar. S a n g v in ik lar va fle g m a tik la r esa q iy in ch ilik larn i oson 
yengishadi, xoleriklar ulami hatto yo‘q qilib yuboradi. M elanxoliklarda 
ijobiy his-tuyg‘ulardan salbiy his-tuyg‘ular ustunlik qiladi. Baxtli voqealarga 
qaraganda, ularga noxush voqealar k o ‘proq ta ’sir qiladi. Shuning uchun 
ham ular doimo tushkun kayfiyatda yurishadi. Ular zaif va sust kishilardir.
30-rasmdagi vaziyatlarni tahlil qilib, kim qaysi tem peram ent egasi 
ekanligini aniqlashga urinib ko'ring.
Ikki tem p eram ent vakillari - sangvinik va flegm atiklar tu rm u sh
qiyinchiliklariga ju da turg'un moslasha oladilar. Sangvinik va xoleriklar 
k o ‘p tarqalgan tem peram entlar sirasiga kiradi.
H ayvon va inson uchun um um iy b o ‘lgan oliy nerv faoliyati yoki 
tem p e ra m en tlar tipiga q o ‘shim cha rav ish d a I.P. Pavlov o d am larn i 
fikrlovchi, shoirtabiat 
va 
aralash 
tiplarg a ajratgan . F ikrlovchilarda 
ikkinchi signal sistemasi birinchi signal sistemasidan ustun turadi. Bunday 
k ishilar borliqni vositali, fikrlash o rq ali idrok etadi. U lardan farqli 
o 'la r o q , s h o ir ta b ia tla rd a b e v o sita id ro k etish va his etish y aq q o l 
ifodalangan boMadi va ularda birinchi signal sistemasi katta aham iyatga 
ega boMadi. Shunga muvofiq «fikrlovchilar» intellektual faoliyat, tahlil 
va abstraksiyaga, shoirtabiat kishilar esa s a n ’at bilan shug‘ullanishga 
k o 'p ro q moyil boMishadi (artistlar, aktyorlar, shoirlar). A ralash tipga 
kiruvch ilarn ing faoliyati aniq b ir y o 'n a lish g a ega boMmaydi. Shuni 
t a ’k idlab o 'tis h jo izk i, I.P. P avlov o d a m la rn i « sh o irtab ia tlila r» va 
«fikrlovchilar» tiplariga uzil-kesil bo'lishga urinm asdan, balki kishilarda 
uchrab turadigan ana shu tiplarni ajratgan, xolos.