Psixologiy asi

8 3 5 7 8
3
6
2
4
8
9
8
3
6
2
4
8
9
8 3
6
6
2
6 8 4 2 6
8
7
3
5
3
6
9
4
3
3
5
3
6
9 4
3
7
3
4 6 3 3 3
6
8
7
8
4
2
1
5
4
7
8
4
2
1 5
4
8
7
5 5 6 4 4
4
0
8
6
7
3
2
3
7
8
6
7
3
2 3 7 0 8
6 2 7 8 6
7
8
7
5
2
8
3
2
9
7
5
2
8
3 2
9
8
7
2 4 8 9 8
3
6
5
5
5
5
4
3
6
5
5
5
5
4 3
6
6
5
3 5 3 6 9
4
3
3
3
6
4
6
4
3
3
3
6
4
6 4
3
3
3
7 8 4 2 1
5
4
4
5
4
6
8
2
4
4
5
4
6
8 2
4
4
4
8 6 7 3 2
3
7
8
4
3
5
4
4
8
8
4
3
5
4 4
8
7
8
7 5 2 8 3
2
9
4
6
3
3
3
6
8
4
6
3
3
3 6
8
9
4
5 5 5 5 4
3
6
5
5
6
4
4
4
0
5
5
6
4
4 4
0
6
5
3 3 6 4 6
4
3
6
2
7
8
6
7
8
6
2
7
8
6 7
8
3
6
4 5 4 6 8
2
4
2
4
8
9
8
3
6
2
4
8
9
8
■j
J
6
4
2
8 4 3 5 4
4
8
3
5
3
6
9
4
3
3
5
3
6
9
4
3
0
5
5 8 7 2 6
6
6
7
8
4
2
1
5
4
7
8
4
2
1
5
4
8
6
6 2 3 3 7
8
2
8
6
7
3
2
3
7
8
6
7
3
2 3
7
6
2
3 9 5 7 8
7
1
7
5
2
8
3
2
9
7
5
2
8
3 2
9
3
3
2 1 3 9 4
6
3
5
5
5
5
4
3
6
5
5
5
5
4 3
6
4
7
3 3 3 6 4
6
4
3
3
6
4
6
4
3
3
3
6
4
6 4
3
2
8
4 4 5 4 6
8
2
4
5
4
6
8
2
4
4
5
4
6
8 2
4
5
6
4-jadval
Natijalarni aks ettirish uchun blank (bu sinovchida bo‘ladi)
Ko'rib chiqilgan
qatorlar soni
T o ‘g‘ri o'chirilgan
sonlar
Qo'yib yuborilgan
sonlar (harflar, shakllar)
2. 
Krepelin bo‘yicha hisoblash qobiliyatini tekshirish usuli. 
Ushbu 
usul 1895-yili Krepelin tom onidan tavsiya etilgan va hanuzgacha 
q o 'llab kelinadi. Usul diqqat tezligini, turg ‘unligini va diqqatni bir 
o b y ek td an (m asalad an) ikkinchi obyektga k o 'c h irish d arajasin i 
tekshirish uchun q o'llaniladi. Maxsus blanklarga raqam lar ustun- 
ustun qilib yozib chiqiladi. Sinaluvchi ushbu raqam larni xayolda
102

---

bir-biriga qo'shishi yoki bir-biridan ayirishi va olingan natijalarni 
blankda yozib borishi kerak. Topshiriq bajarilganidan so ‘ng sinovchi 
bajarilgan ishni k o ‘rib chiqadi va sinaluvchi yo‘l q o ‘ygan xatolarni 
tekshiradi, y a ’ni to ‘g ‘ri bajarilgan top shiriqlar hajmi, topshiriqni 
bajarish tezligi, x ato lar soni, bir ustunni yechib ikkinchi ustunga 
o ‘tish tezligini va h.k. Shu y o ‘l bilan diqqatning deyarli b arch a 
x u s u siy a tla rin i, ay n iq sa p a ris h o n x o tirlik d a ra ja s in i te k sh irish
mumkin.
3. 
Shulte jadvallarida sonlarni topib chiqish usuli (5-jadval). Maxsus 
jadvalda sonlar xaotik tarzda joy lashtiriladi (1 dan 25 tagacha). Sinaluvchi 
barcha sonlarni birinchi sondan oxirgi songacha ovoz chiqarib ko‘rsatib 
berishi kerak. Sinovchi esa sonlarning to ‘g‘ri ko'rsatilayotganini va 
topshiriqning bajarish tezligini nazorat qilib boradi. Shu yo‘l bilan diqqat 
tezligi, hajmi, chalg‘ishi va charchash darajasi tekshiriladi.
5-jadval
Shulte jadvali
14
18
7
24
21
22
1
10
9
6
16
5
8
20
11
23
2
25
3
15
16
13
17
12
4
9
5
11
23
20
14
25
17
19
13
3
21
7
16
1
18
12
6
24
4
8
15
10
2
22
5
14
12
23
2
18
25
7
24
13
1 1
3
20
4
16
6
10
19
22
1
21
15
9
17
8
21
12
7
1
20
6
15
17
3
18
19
4
8
25
13
24
2
22
10
5
9
14
11
23
16
4. 
Sonlarni teskari tartibda ayirib borish usuli. Krepelin tomondan 
tavsiya qilingan. Sinaluvchi 100 dan bir xil sonni ayirib keladi (Masalan, 
100-3 yoki 100-7). Sinaluvchi topshiriqni qanday bajarayotganligi nazorat 
qilib boriladi, ya’ni to'xtab qolish, noto‘g‘ri ayirish, boshqa raqamlarni 
ishlatib yuborish va h.k.
103

---

X o tirani tekshirish usullari
1. 
« 0 ‘nta so‘zni yodlash» usuli. 
Sinaluvchiga m a’no jihatdan bir-biriga 
bog‘Iiq bo'lmagan 
10
ta so'z aytiladi va sinaluvchi ularni o ‘zi xohlagan 
tartibda takrorlab chiqishi kerak. Masalan, 
uy, olma, qalam, osmon, temir,
ot, gut, qog'oz, daryo, rom.
Sinaluvchi barcha so'zlarni to 'g 'ri aytib 
bo'lmaguncha, tekshirish davom ettirilaveradi, ya’ni sinovchi 
10
ta so'zni 
yana qayta aytib chiqadi, sinaluvchi esa ularni yana takrorlaydi. Olingan 
m a’lumotlar jadvalga qayd qilib boriladi (
6
-jadval). Odatda 5-6 urinishdan 
so'ng barcha 10 ta so'z ham to'g'ri takrorlanadi. Agar 2-3 urinishdan keyin 
sinaluvchi barcha 
10
ta so'zni o'zi xohlagan tartibda to'la aytsa, demak, 
uning 
xotirasi juda yuqori, 
agar sinovni 5-6 urinishdan keyin bajarsa -
xotirasi 
yaxshi, 
agar 7-8 urinishdan keyin bajarsa -
xotirasi biroz sust, 
agar 9-10 
urinishdan keyin bajarsa yoki bajara olmasa, demak uning 
xotirasi juda 
past 
hisoblanadi. Ushbu so'zlarni sinaluvchini ogohlantirmasdan turib 30 
minutdan so'ng qayta aytib berishni so'rash mumkin.
6-jadval
10 ta so‘zni yodlash usuli
S inov blanki
Ism u sharifi____________________ y o s h i ________Sana
№
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
O rtiq ­
cha aytib
yubor-
gan s o ‘zi
uy
olm a
qa­
lam
os­
mon
te­
mir
ot
gu!
q o­
g'o z
daryo
rom
1
2
3
4
5
6
7
3 0
min
s o ‘ng
104

---

2. Hikoyalarni takror aytib berish usuli. 
Sinaluvchiga kichikroq bir 
hikoya o ‘qib eshittiriladi. Hikoya o'qib bo‘lingandan so'ng sinaluvchidan 
uni takror aytib berish yoki ushbu hikoyani qog'ozga tushirib berish 
so'raladi. Bunda sinaluvchi hikoyani naqadar to'g'ri aytayotgani yoki 
to'g'ri yozib bergani tekshiriladi. Sinaluvchi so'zlarning o'rnini m a’no 
jih a td a n bosh qa s o 'z la r bilan a lm ash tirm ay ay tish i, s o 'z la rn i 
takrorlamasligi yoki jumlalami tushirib qoldirmasligi kerak. Chunki xotira 
tekshirilayapti. Sinov bir marta o'tkaziladi.
3. Ko‘ruv xotirasini tekshirish usuli. 
Sinaluvchiga 
10 
ta karton qog'ozga 
chizilgan turli xil geometrik figuralar va rasmlar ko'rsatiladi. Masalan, 
romb, uchburchak, to'rtburchak, jo ‘ja, quyosh, piyola, baliq, soyabon, 
mix, samolyot. Sinaluvchi ularni qog'ozga chizib berishi kerak yoki 
nomini yozishi kerak.
N azorat uchun savollar
1. Diqqat nima?
2. Diqqatning fiziologik mexanizmlari nimalardan iborat?
3. Diqqatning qanday turlari mavjud, ularga ta’rif bering.
4.
Diqqatning xususiyatlarini so'zlab bering.
5. Diqqatning fiziologik va patologik toliqishlari deganda nimani
tushunasiz?
6
. Parishonxotirlik nima?
7. Xotira nima?
10.
Xotiraning asosiy vazifalari nimalardan iborat?
11. Xotira mexanizmlari haqida so'zlab bering.
12.
Xotiraning qanday turlarini bilasiz?
13. Amneziyaning qanday turlarini bilasiz?
14.
Konfabulyatsiya va psevdoreminitsensiya orasida qanday farq bor?
15. Diqqat qandayusullar bilan tekshiriladi?
16.
Xotirani tekshirish usullarini sanab o'ting.
17. Bir-biringizning diqqat va xotirangizni tekshiring.
105

---