Psixologiy asi

Abdominal o g ‘riqlar
Qorindagi o g'riqlar xuddi bosh va yurak sohasidagi o g 'riq la r kabi 
dolzarb m uam m olardan hisoblanadi.
Bu sindrom bilan bemorlar, odatda, tez-tez doktorlarga m urojaat qilib 
tu ris h a d i (te r a p e v td a n to r tib , to o n k o lo g g a c h a ). M u ta x a s s is la r 
m a’lumotiga ko'ra, tez yordam bo'lim iga olib kelingan bem orlarning 5- 
10 foizi q orin og ‘rig ‘idan sh ik o y at q ilark an. Shunisi e ’tib o rlik i, bu 
bem orlarning 41 foiziga «qorindagi sababi aniqlanm agan og‘riq» deb 
yakuniy tashxis qo'yilarkan. Yetuk klinikalarning birida qilingan ilmiy 
ta h lil sh u n i k o 'r s a tg a n k i, « a p p e n d itsit» tashx isi b ila n o p e ra tsiy a
q ilin g a n la rn in g h a r uch n a fa rid a n b irid a , olib ta s ’n lan g a n o 's im ta
gistologik tekshiruvdan o'tkazilganda, normal holatda bo'lgan. Shu bilan 
birga, qorindagi og'riqlar affektiv buzilishlar natijasida kelib chiqqan- 
ligi aniqlanib, qo'yilgan «ganglionevrit», «solyarit» kabi tashxislar bekor 
qilingan.
Umumiy psixogen giperestcziyaga glossalgiya (glossodiniya) lar yaqqol 
misol b o ‘la oladi: bemorlar gohida tili chidab bo'lm as darajada og'rishidan 
shikoyat qilishadi. Ularning jig'ildoni va qizilo'ngachi ju da sezgir bo'ladi: 
tez-tez kekirish natijasida oshqozondagi kislotali m oddalarning yuqoriga 
k o 'ta r ilib turishi b em o rlarn in g jig 'ig a tegib, ovqat yeyishdan bosh 
tortishgacha olib keladi. Bunday bem orlar choy yoki ovqatni sal issiq 
b o 'lsa ham icha o lm aydilar, chunki bu d arro v ularning jig 'ild o n in i 
«qaynatadi» va ko'krag id a qattiq o g 'riq paydo qiladi, shuning uchun 
ular doim o suyuqliklarni iliq holatda ichishadi. H ar qanday tashqi va
206

---

ichki t a ’sirlarga ortiqcha e’tibor qilaveradigan bu bem orlar o 'ta injiq 
bo 'lib qolishadi: «Е xudoyim-ey, bu qanaqasi, nega men boshqalarga 
o 'x s h a b ishtaha b ila n o v q a t tan o v u l q ila o lm ay m an , qornim sira
ochmaydi. Bir tishlam nonni og'zim ga solsam ham qornim shishib ketadi, 
og'riy boshlaydi», deb shikoyat qilishadi. Shuning uchun bu bem orlarda 
ovqatlanish vaqti keldi deguncha q o'rquv boshlanadi, ularga birov ovqat 
yeng deyishi shart emas, soatga qarab ham «Tushlik payti bo'ldi, mening 
esa ishtaham yo'q, ana yana jig'ildonim qaynay boshladi, ovqat yemasam 
o'lib qolaman-ku!» deb aziyat chekishadi. Och yurish natijasida har ikki- 
uch soatda oshqozon-ichak sistemasining peristaltikasi kuchayib, qorin 
o g'riy boshlaydi va b o rib -b o rib bu h o lat tez-tez tak ro rla n ib turadi. 
S h u n d a n s o 'n g b e m o r q a tt iq a z o b ch ek a b o s h la y d i, u « O v q a t 
yemaganimdan yara kasaliga duchor bo'ldim », deb jarrohlarga m urojaat 
qiladi, zond yutib, oshqozonini bir necha bor tekshirtiradi ham. Bemorni 
birinchi bor tekshirganda: «Sizda yara yo'q, bor-yo'g'i oshqozon shilliq 
qavatida ozgina o'zgarish bor, bunaqa o'zgarish hozir kimda yo'q deysiz», 
deb d o k to rn in g tin c h la n tirish ig a q& ram asdan, u «M en rejim bilan 
ovqatlanm ayapm an, bunaqada oshqozonim yara bo'lib qolishi hech gap 
emas, meni yana tekshirib ko'ring!» deb iltimos qiladi. Zond yutish ular 
uchun o'lim bilan b arobar bo 'lsad a, ba'zi bem orlar aytganidanqolm aydi. 
Bir bem or q o rn in i uch m a r ta o p e ra tsiy a q ild irg a n va hech n arsa 
topishmagach, boshqa bir jarroh n ing m aslahatiga binoan ovqat yaxshi 
o'tishi uchun maxsus ballon yordam ida qizilo'ngachi «kengaytirilgan».
Abdom inal og'riqlar, ayniqsa, hissiy zo'riqishlardan so'ng kayfiyat 
buzilganda va asosan kunning ikkinchi yarm ida paydo bo'ladi. Ba’zan 
og'riqlarning aniq bir so atlarda boshlanishi e ’tiborga loyiq. M asalan, 
ertalab bemor o'zini yaxshi his qiladi, kechga borib qorinda og'riq paydo 
b o'ladi yoki buning aksi kuzatiladi. Parhez saqlash ularning ahvolini 
b attar og'irlashtiradi, y a’ni ular faqat parhezni buzib qo'ym aslik, ovqat 
vaqtiga am al qilish, zarur m asalliqlarni qanday topish haqida o'y lab
yurishadi. Asabning b u nday z o 'riq ib ishlashini, a lb a tta , ular k o 'ta ra
olm ay parhezni ham buzib yu b o rish ad i va h a tto , biroz yengil ham
tortishadi. N atijada ular tibbiyotdan bezib, yangi antiqa usullar bilan 
davolaydigan «doktor» va tabiblam i izlay boshlashadi.