Psixologiy asi

Psixosomatik kasallik 
haqida so'z ketganda esa o 'tk ir yoki doimiy 
stress sababli rivojlangan 
organik kasalliklar
tushuniladi, y a ’ni xafaqon, 
bronxial astma, qandli diabet, yara kasalligi va hokazo. Bu atam aning 
sin o n im la ri ju d a k o 'p va x ilm a-x ild ir: « p six o v eg etativ sin d ro m » , 
«somatogen depressiya», «niqoblangan depressiya», «vegetonevroz» va 
hokazo. Biroq klinik am aliyotda «psixosomatik sindrom» atam asi keng 
qo 'lla n ila d i. A gar funksional buzilishlar so m atik kasallik o q ib atid a 
rivojlansa, bunga 
somatopsixik sindrom 
deb ataladi. Bu atam a klinik 
tibbiyotda juda kam ishlatiladi.
Psevdonevrologik va psixosomatik sindrom lar deyarli barcha organik 
kasalliklarda uchraydigan klinik belgilarga o'xshash bo'lganligi sababli 
u larn in g har biriga t a ’rif berib chiqishni lozim deb to pd ik. C hunki 
b e m o rn i k lin ik te k s h iru v d a n o 'tk a z a y o tg a n h a r b ir v rac h
psevdonevrologik va psixosom atik belgilarga duch keladi va aksariyat 
hollarda ularni farqlash mushkullashadi. Buning natijasida klinik tashxis 
noaniq bo'lib qoladi va davolash m uolajalari qiyinlashadi.
172

---

Klinik amaliyotda eng ko ‘p uchraydigan psevdonevrologik sindrom lar 
bilan tanishib chiqamiz. Ularga quyidagilar kiradi:
1. Psixogen bosh og'rig'i.
2. Psixogen bosh aylanishi.
3. Psixogen nevralgiyalar.
4. Psixogen bel og'riqlar.
5. Psixogen giperesteziya.
6
. «Bezovta oyoqlar» sindromi.
P sixog en bosh o g ‘rig ‘i
Bosh o g 'rig 'i bem orlarning eng k o 'p tarqalgan shikoyatlaridan biri 
bo'lib, aksariyat hollarda, uning sababini aniqlash juda qiyin bo'ladi. 
A lbatta, bosh og'rig'ining sababi oddiy ruhiy va jism oniy charchashdan 
tortib, to bosh miya o'sm asigacha bo'lishi mumkin (9-jadval). Shuning 
uchun doim o bu m uam m oga jiddiy e ’tibor bilan qaralgan. «Bosh og 'rig 'i 
m uam m olari» bo'yicha o 'tkaziladigan xalqaro konferensiyalarda qayd 
qilinishicha, rivojlangan davlatlarda bosh o g 'rig 'i «sog'lom » kishilarning 
80 fo iz id a u c h ra r e k a n . K o n fe re n s iy a d a t a ’k id la n is h ic h a , bosh 
o g 'r iq la rn i keltirib ch iq aru v ch i k a s a llik la r soni yildan-yilg a oshib 
borm oqda va ularning ichida yetakchi o 'rin larn i depressiya va nevrozlar 
egallaydi. Psixogen bosh o g 'riq lar erkaklarga qaraganda ayollarda k o 'p
uchraydi.
Psixogen bosh og'riqlar haqida so'z ketganda, avvalam bor, ularnmg 
xususiyatiga e’tibor qaratiladi. Bosh o g 'rig 'i kallaning bir yarm ida yoki 
ik k a la to m o n id a ham d o im iy y o k i v a q ti-v a q ti b ila n b o 'la d ig a n , 
xurujsim on, siqib og'riydigan, ertalab yoki kechga yaqin kuchayadigan 
bo'lishi m umkin. Psixogen xususiyatga ega bo'lgan bosh og'riqlar uchun 
ularning ruhiy siqilish, aqliy zo'riqish va jismoniy charchashdan so'ng 
paydo bo'lishi xosdir. D astlab bosh o g 'rig 'i ruhiy zo'riqishlarda paydo 
bo'ladigan bo'lsa, keyinchalik depressiya yoki nevrozga chalingan bemor 
uchun oddiy ishga borib kelish yoki avtobusda yurishning o'zi kifoyadir. 
M a’lum bo'lishicha, psixogen bosh og'riqning 80 foizi ruhiy zo'riqishda 
paydo b o 'lib , shundan 60 foizi kunduzi yoki peshinda, 
20
foizi ertalab 
nam oyon b o'lad i.
10.2. P se v d o n e v ro lo g ik sin d ro m lar
173

---

9-jadval