Psixologiy asi

Apraksiya 
m aqsadga yo'naltirilgan ixtiyoriy harakatlam i bajara 
olmaslikdir. Q o ila rd a falajlik bo‘lmasa-da, bemor turli narsalar bilan 
bajariladigan harakatlarning uddasidan chiqa olmaydi. Masalan, bemor 
gugurt qutilaridan uychalar, cho'plaridan kvadrat, romb, uchburchak 
yasay olmaydi (13-rasm). Kiyinish, tugmasini taqish, ovqatni qoshiqda 
og'zigacha olib kelish kabi maqsadga yo'naltirilgan oddiy harakatlami 
bajara olmaydi.
Apraksiyaning tasnifi 1905-yili X. Lipmann tomonidan taklif qilingan 
bo'lib, hozirgi kungacha o'z kuchini yo‘qotgani yo'q. U apraksiyaning 
uchta turini ajratgan:
1
)
ideator apraksiya -
harakat to ‘g ‘risidagi g'oyaning buzilishi, 
parchalanishi;
2
) 
kinetik apraksiya -
harakat kinetik tasavvurining buzilishi;
3) 
ideomotor apraksiya 
- harakat haqidagi «g‘oya» va maqsadni, 
«harakatni bajarish» markaziga uzatishning buzilishi. Ideator apraksiyani 
Lipm ann bosh m iyaning diffuz zara rlan ish i bilan bog'liq kinetik 
apraksiyani premotor sohaning pastki qismi zararlanishi bilan, ideomotor 
apraksiyani esa miya tepa bo'lagining zararlanishi bilan bog'lagan.
K o'pchilik olim lar oral, barm oqlar, tana va kiyinish apraksiya 
turlarini farq qilishadi. A.R. Luriya ham apraksiyaning 4 ta turini ajratib 
o'rgandi lar. Ular:
1) kinestetik apraksiya;
2) fazoviy apraksiya yoki apraktoagnoziya;
3) kinetik apraksiya;
4) regulyator (prefrontal) apraksiya.
Kinestetik apraksiya 
bosh miya chap yarim sharining pastki pariyetal 
sohalari zararlan g an d a kuzatiladi. B unda falajliklar bo'lm asa-da, 
h arak atn in g kinestetik m exanizm lari buziladi. Bem orlar piyolaga
67

---