Psixologik trening asoslari

4.Psixologik treninglarda ishtirokchilaming oldindan mo‘ljallangan 
o‘zgarishlarning psixologik fenomeni ehtimoli sifatida. 
Psixologik 
trening mashg’ulotlarini o’tkazishdan asosiy maqsad ham
 
ishtirokchilarning
 
ma’lum ma’noda qaysidir bir jihatini (xarakter, emotsiya, faoliyat turlariga 
nisbatan motivatsiya, qiziqishlarini, muloqot ehtiyojini qondirish, o’zini xatti-
harakatlarini refleksiya qilish fenomenlarini baholash kabi) shakllantirishga 
qaratilgan bo’ladi. 
 
Agar treningni baholash mezonlari u boshlanishidan oldin 
ishlab chiqilmagan bo'lsa, unda o'qitish samarasiz bo'lishi mumkin. Shu bilan 
birga, ko'plab psixologik treninglar muayyan kasbiy mahorat va ko'nikmalarni 
o'rgatish uchun shunchaki emas, balki tashkilot xodimlari uchun har xil fikrlash 
va xatti-harakatlarning yangi shakllarini rivojlantirish uchun o'tkazilishini 
hisobga olish kerak. Bunday trening dasturlarining samaradorligini “to'g'ridan-
to'g'ri” o'lchash qiyin, chunki ularning natijalari, birinchidan, sonini aniqlash 
qiyin bo'lgan psixologik xususiyatlarning o'zgarishi bilan bog'liq (ong, 
motivatsiya, munosabat va boshqalar), ikkinchidan, uzoq muddatga 

---

105 
mo'ljallanganligidir. Shuning uchun bilvosita usullar ko'pincha trening 
natijalarini aniqlash uchun qo'llaniladi: 
-
treningdan oldin va keyin o'tkazilgan testlar va qatnashuvchilarning 
bilim va ko'nikmalarini qanday oshirganliklari; 
-
ish joylarida o'qitilgan xodimlarning xulq-atvori monitoringi; 
-
trening samaradorligini to'g'ridan-to'g'ri talabalar tomonidan - savolnoma 
asosida yoki ochiq munozaralar paytida baholash; 
-
o'qitilgan xodimning, uning rahbarining va iloji bo'lsa, mijozlarning yoki 
iste'molchilarning ishlashini keyinga baholash.
Treningni tugatgandan va uning bahosini o'tkazgandan so'ng, olingan 
natijalar tashkilot xodimlari bilan keyingi ishlarni rejalashtirish uchun 
foydalanishi kerak. Treningning “samarasi” va “samaradorligi” tushunchalarini 
farqlash muhimdir. Bu to'g'ridan-to'g'ri mashg'ulot vaqtida ba'zi baholash tartib-
qoidalarini amalga oshirish imkoniyatini istisno qilmaydi, bu esa darslar 
mazmunini vaziyatga moslashtirish maqsadida joriy trening natijalarini kuzatish 
uchun muhimdir. 
(maxsus tayyorlangan anketalar yordamida) mashg'ulotlar tugagandan bir 
muncha vaqt o'tgach, ishda uchragan muvaffaqiyatlar va qiyinchiliklarni guruhiy 
muhokama qilish. Haqiqiy vaziyatlarda mehnat xatti-harakatlarining yangi 
shakllari paydo bo'lishini kuzatib borish shaklida olingan ko'nikma va 
ko'nikmalarni birlashtirish bo'yicha maxsus tashkil etilgan dasturlar 
mashg'ulotning uzoq muddatli ijobiy ta'sirini sezilarli darajada oshiradi.
Odatda, har xil turdagi treningning malakali olib borilishi xodimlar 
faoliyatining turli jihatlari bo'yicha sezilarli ijobiy o'zgarishlarga olib keladi. 
Biroq, muvaffaqiyatli mashg'ulotdan keyin ham ba'zida etarli darajada 
umumlashtirilmagan ta'sirlar va “paradoksal tip” ning kechiktirilgan salbiy 
ko’rinishlari yuzaga keladi. Shunday qilib, qiziqarli va sub'ektiv ahamiyatga ega 
bo'lgan treningda qatnashish natijasida uning ishtirokchilari o'zlariga nisbatan 
qoniqish hissining yuzaga kelmaganligidan norozilik, ya’ni qondirilmagan 
imkoniyatlar paydo bo'lishi mumkinligi bilan ajralib turadi. Agar ular 
bajaradigan ish shaxsiy qobiliyatlar va orttirilgan kompetentsiyalarning 
namoyon bo'lishiga hissa qo'shmasa, unda bunday tajribalar kuchayadi va 
umuman atrof-muhitga bo'lgan munosabatga o'tadi.
Bundan tashqari, trening jarayonida erishilgan natijalardan foydalanish 
imkoniyatlari ishlab chiqarish holatining xususiyatlariga, masalan, tashkiliy 
madaniyat, hukmronlik qiluvchi boshqaruv uslubi va boshqa holatlarga bevosita 
bog'liqdir. Shu sababli, treninglarda qatnashish ko'pincha ishchilarni ish 

---

106 
sharoitlarini yaxshilash, ko'tarish va tashkilotdagi mavjud munosabatlar tizimiga 
kiritib bo'lmaydigan innovatsion jarayonlarni faollashtirishga umidvorlik bilan 
ilhomlantiradi. 
Ushbu bo'limda keltirilgan materiallarni sarhisob qilar ekanmiz, shuni 
ta'kidlash kerakki, treninglar tashkilotni dinamik ijtimoiy-iqtisodiy muhitda tez 
moslashishga qaratilgan mobil va samarali kadrlar tayyorlash va qayta 
tayyorlash tizimini yaratishning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Har xil 
turdagi o'quv dasturlarining tizimli va malakali bajarilishi nafaqat tashkilotning 
iqtisodiy ko'rsatkichlariga va uning faoliyatining barqarorligiga ijobiy ta'sir 
ko'rsatadi, balki xodimlarning salohiyati va vakolatlarini oshirib, “ichki o'sish” 
va o'zini rivojlantirishning asosiy manbasini faollashtiradi. Asosiy o'quv 
dasturlarini o'qtish yangi ishga o'tgan yoki boshqa lavozimga o'tgan odamlarga 
yangi faoliyat turini tezda o'rganishga va o'zgaruvchan sharoitlarga 
moslashishga imkon beradi, kadrlar zaxirasiga tushgan yoki tegishli kasblarni 
egallagan xodimlar olgan bilimlaridan tashqari bilim va ko'nikmalarga ega 
bo'lishlari mumkin.