Psixologik tatqiqotning asosiy metodlari?

Ishonchlilik va validlik – bular psixologik tashhisning sifati va yuqori samaradorligini aniqlash mumkin bo’lgan mezonlar.

Jahon psixologiyasi fanining boy tajribasida amaliy psixologlar tayyorlash bo’yicha nazariy va amaliy ahamiyatga molik ijobiy, tatbiqiy ma’lumotlar muayyan darajada umumlashtirilgan. Yigirmanchi asrning 60-yillaridan boshlab AQSh, Angliya va boshqa shu kabi rivojlangan mamlakatlarda psixologik muammolarga juda katta e’tibor qaratila boshlandi. Hozirgi kunga kelib har bir sohada psixologlar jalb qilingan. Har bir sohada psixolog maslahatiga ehtiyoj sezilmoqda¹.

Inson qalbini qanday tushunmoq kerak? Nima uchun insonlar turli xil qobiliyatlarga egalar? Rux nima va uning tabiati qanday? Bunday savollar insonlarni asrlar davomida qiynab kelgan ular o’zlarining savollariga javob topa boshlashgan.
Dunyoni o’rganishga bo’lgan qiziqish orta boshlagan va shu bilan birga insonnni bilishga bo’lgan qiziqish ham ortgan. Bu holatni o’rganish uchun albatta insonning holatlarini tahlil qilish talab qilinadi. ko’pgina olimlar insonning tarkibiy tuzilmasini tahlil qilishga katta e’tibor qaratganlar. Psixologiya fanida insonhaqidagi nazariy qarashlar ham albatta mavjuddir.
3.Klimov bo’yicha kasbning turli xil holatlari tahlili?
Taniqli psixolog Ye.A.Klimov kasbning turli xil holatlarini tahlil qilib chiqqan:
1.Kasb bu insonlarni ma’lum bir holatlaridagi bir xilligidir. To’g’ri turli xil kasb egalarining yashash sharoitlari turlicha bo’lishi mumkin. Hattoki bitta kasbda ham yashash darajasi turlicha bo’lishi mumkin. Bunda ularning oldiga qo’ygan maqsadlari ham muhim o’rin tutadi, biroq kasblaridagi boshlang’ich qadriyatlar bir biriga yaqin bo’ladi.
2.Kasb insonlarning xatti –harakatlarini ajratadigan holatdir. Bunda psixolog mutaxassis sifatida o’zini qanday namoyon qilishi ko’zda tutilgan. Ma’lumki psixologiya sohasi xali ham o’rganilayotgan va qarimaydigan sohalardan biri hisoblanadi. Ularning usullari ham takomillashib bormoqda.
3.Shaxs xususiyatlarini aks ettiradigan kasb faoliyatidir. Biz ko’pgina holatlarda psixolog qandaydir xizmatlar ko’rsatishini sezib, uni o’zini shakllantirishda kerak ekanligini unutib qo’yamiz.
4.Kasb bu tarixiy rivojlanuvchi tizim hisoblanadi. “professiya” so’zi lotinchadan olingan bo’lib barchani oldida gapirmoq so’zini beradi. Kasbning o’zi insonlarning yashash sharoitlariga qarab o’zgaradi. Asosan psixologiya kasbi mashhur bo’lgan shaxslarning hayoti bilan bog’liq holda amalga oshirilgan.
5.Psixologiya kasbi reallikdir, bu subyektning o’zini shakllanish imkoniyatini yaratadi. Demak psixologiya kasbida insonlarning xatti-harakati orqali xulosaga kelishi mumkindir. Bunda yo’riqnomalar ish bermasligi mumkin. Psixologiya sohasida insonlarga yordam berish holati eng ustun jihatlardan biri bo’lib hisoblanadi². Kasb tushunchasidan tashqari yana bir nom mavjud bu mutaxassislik hisoblanadi. Masalan psixologiya sohasi ijtimoiy psixologiya mutaxassisligi bo’lishi mumkin. Umuman olganda kasb o’z ichiga quyidagi tavsiflarni kiritadi:

1. 
   Bu mehnatning chegaralangan ko’rinishi bo’lib, psixolog uchun boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish maqsadga muvofiqdir.
   
2. 
   Bu kasb doimiy maxsus tayyorgarlikni talab qiladigan holat bo’lib, bunda mutaxassislar doimiy tarzda malakalarini oshirishlari talab qilinadi.
   
3. 
   Bu ma’lum bir maqtovlar, taqdirlash usullari kerak bo’lgan kasblardan biri hisoblanadi.
   
4. 
   Jamiyat uchun foydali bo’lgan kasblardan biri hisoblanadi.
   
5. 
   Bu kasb insonlarga ma’lum bir statusni berishi mumkin.
   

Hammaga ma’lumki, ko’pgina insonlar o’zlarini yaxshi psixolog deb hisoblashadi, ularning bu fikrga kelganliklariga sabab ular insonlar bilan muloqot qilishadi, boshqalarga xamdard bo’la olishadi. Hayotiy psixologiya insonlarning xayotida kerak bo’lgan sohalardan biri hisoblanadi, xattoki haqiqiy psixologlar ham bir necha bor hayotiy psixologiyaga murojaat qilishadi.