Psixologik maktablarda rivojlanish nazaryasi Ibragimova Zilola 203 pp

.Erikson klinik amaliyotdagi psixoanalitiklar uchun (an’anaviy bo’lgan) odatiy bo’lgan muammoli va aniq vaziyatlarning sermazmun tahlildan tashqari sog’lom bolalarda longyutd tadqiqot o’tkazgan. Shuningdek, u etnografik (krossmadaniy) metodni ham qo’llagan: zamonaviy, texnika taraqqiy etgan amerika jamiyati sharoitidagi va amerikalik hindular qabilalaridagi bolalar tarbiyasining o’ziga xosligini o’rgangan. Bu unga turli madaniyatlarni shaxs shakllanishiga ta’sirini batafsil tahlil qilish imkoniyatini berdi. Ijtimoiy rollar qattiq qonun-qoidalarga bo’ysundirilgan jamiyatda va juda keng doirada yuzaga chiqishga tayyor turgan imkoniyatlar kuzatilayorgan demokratik jamiyatda (kasbiy, siyosiy va idealogik va boshqalar) individ tomonidan identiklikka muvofiqlikka erishishdagi tafovutlar xususidagi masala qo’yilgan edi. E.Erikson bu vaziyatda, insonning asosiy hayot mavzulari bilan tarixiy hodisalar va sharoitlarni taqqoslashga harakat qilgan ya’ni psixo-tarixiy metodni qo’llagan. 

• .Erikson klinik amaliyotdagi psixoanalitiklar uchun (an’anaviy bo’lgan) odatiy bo’lgan muammoli va aniq vaziyatlarning sermazmun tahlildan tashqari sog’lom bolalarda longyutd tadqiqot o’tkazgan. Shuningdek, u etnografik (krossmadaniy) metodni ham qo’llagan: zamonaviy, texnika taraqqiy etgan amerika jamiyati sharoitidagi va amerikalik hindular qabilalaridagi bolalar tarbiyasining o’ziga xosligini o’rgangan. Bu unga turli madaniyatlarni shaxs shakllanishiga ta’sirini batafsil tahlil qilish imkoniyatini berdi. Ijtimoiy rollar qattiq qonun-qoidalarga bo’ysundirilgan jamiyatda va juda keng doirada yuzaga chiqishga tayyor turgan imkoniyatlar kuzatilayorgan demokratik jamiyatda (kasbiy, siyosiy va idealogik va boshqalar) individ tomonidan identiklikka muvofiqlikka erishishdagi tafovutlar xususidagi masala qo’yilgan edi. E.Erikson bu vaziyatda, insonning asosiy hayot mavzulari bilan tarixiy hodisalar va sharoitlarni taqqoslashga harakat qilgan ya’ni psixo-tarixiy metodni qo’llagan. 

Erikson bolalik davriga katta ahamiyat qaratib aynan, insonga uzoq bolalik xoslogini ta’kidlagan: ”Bolalikni davom etish texnik va intellektual ma’nolarda insonni mohir, omilkorlik qiladi, lekin, shuningdek, u insonda bir umrga emotsional etilmaganlik izini... bolalik davridan sodir bo’ladigan aqlga sig’maydigan qo’rquvni qoldiradi”. Biroq Erikson insonning qiyinchiliklarni yengib o’tish qobiliyati va shaxs rivojlanishiga nisbatan bir muncha optimistroq. E.Erikson inson yangi darajada noadekvat hal etilgan nizoni bartaraf qilish uchun o’z o’zini rivojlantirishga qodir deb hisoblanadi. E.Erikson tomonidan yaratilgan ”Ego” rivojlanish nazariyasi, individning butun hayot davrlarini (go’daklikdan to yetuklik va qarilikkacha) qamrab oladi uni ba’zan shaxs hayot yo’lining kontseptsiyasi deb atashlari bejizga emas. 

• Erikson bolalik davriga katta ahamiyat qaratib aynan, insonga uzoq bolalik xoslogini ta’kidlagan: ”Bolalikni davom etish texnik va intellektual ma’nolarda insonni mohir, omilkorlik qiladi, lekin, shuningdek, u insonda bir umrga emotsional etilmaganlik izini... bolalik davridan sodir bo’ladigan aqlga sig’maydigan qo’rquvni qoldiradi”. Biroq Erikson insonning qiyinchiliklarni yengib o’tish qobiliyati va shaxs rivojlanishiga nisbatan bir muncha optimistroq. E.Erikson inson yangi darajada noadekvat hal etilgan nizoni bartaraf qilish uchun o’z o’zini rivojlantirishga qodir deb hisoblanadi. E.Erikson tomonidan yaratilgan ”Ego” rivojlanish nazariyasi, individning butun hayot davrlarini (go’daklikdan to yetuklik va qarilikkacha) qamrab oladi uni ba’zan shaxs hayot yo’lining kontseptsiyasi deb atashlari bejizga emas.